SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Przestrzenne zróżnicowanie współczynnika urbanizacji na świecie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.

Uczeń:

13) określa główne przyczyny i skutki urbanizacji oraz analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji na świecie i w Polsce.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• porównuje państwa i regiony pod względem współczynnika urbanizacji oraz wyjaśnia przyczyny tego zróżnicowania,

• charakteryzuje zmiany współczynnika urbanizacji w różnych regionach świata na przestrzeni lat oraz wyjaśnia ich przyczyny,

• formułuje prawidłowość między współczynnikiem urbanizacji a poziomem rozwoju gospodarczego.

Strategie nauczania: konektywizm

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, JIGSAW

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Dane dotyczące współczynnika urbanizacji na świecie:

• data.worldbank.org

• population.un.org

Szymańska D., Geografia osadnictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.

Szymańska D., Urbanizacja na świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności).

• Dialog z uczniami mający na celu usystematyzowanie podstawowych wiadomości na temat współczynnika urbanizacji i sposobu jego obliczania.

• Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel dzieli uczniów na kilka grup (w zależności od liczebności klasy). Ważne jest, żeby liczebność każdej z grup była równa lub większa niż ich liczba, na przykład pięć grup pięcioosobowych.

• Każda z grup siada w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu w klasie i dostaje od nauczyciela kartkę z poleceniem do wykonania. Jeżeli lekcja nie odbywa się w pracowni komputerowej, wówczas uczniowie powinni mieć do dyspozycji tablety lub smartfony, na których będą mogli zapoznać się z e‑materiałem (konkretnie z grafiką interaktywną). Polecenia/pytania dla grup:

  • Jakimi wartościami współczynnika urbanizacji odznaczają się kraje wysoko rozwinięte? Podajcie przedziały wartości tego współczynnika w różnych regionach świata, gdzie zlokalizowane są tego rodzaju kraje, wyjaśnijcie ich przyczyny.

  • Jakimi wartościami współczynnika urbanizacji odznaczają się kraje słabo rozwinięte? Podajcie przedziały wartości tego współczynnika w różnych regionach świata, gdzie zlokalizowane są tego rodzaju kraje, wyjaśnijcie ich przyczyny.

  • Jakimi wartościami współczynnika urbanizacji odznaczają się kraje Ameryki Południowej? Podajcie przedziały wartości tego współczynnika oraz wyjaśnijcie przyczyny tego zjawiska.

  • Jakimi wartościami współczynnika urbanizacji odznaczają się kraje o niekorzystnych warunkach naturalnych w jego wnętrzu i o dużych miastach zlokalizowanych na wybrzeżu? Podajcie przykłady takich państw, przedziały wartości tego współczynnika oraz wyjaśnijcie przyczyny tego zjawiska.

  • Wymieńcie regiony na świecie, w których odnotowuje się małe tempo wzrostu liczby ludności miejskiej oraz wskażcie przyczyny tego zjawiska.

  • Wymieńcie regiony na świecie, w których odnotowano duże tempo wzrostu liczby ludności miejskiej oraz wskażcie przyczyny tego zjawiska.

• Jeżeli liczba powstałych grup jest mniejsza niż liczba podanych wyżej zagadnień, można je na tym etapie pominąć. Zostaną one wówczas przedyskutowane w późniejszym etapie lekcji.

• Po zakończonej pracy nauczyciel tworzy nowe grupy w taki sposób, żeby w nowej grupie znalazła się przynajmniej jedna osoba z każdej z pierwotnych grup. Nowe grupy siadają w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu.

• Zadaniem uczniów w nowo utworzonych grupach jest przekazać swoją wiedzę, czyli to, co ustalili w poprzednich grupach, swoim kolegom i koleżankom, powiedzieć, co jest najważniejsze. Ich zadaniem jest tak naprawdę nauczyć pozostałych członków swojej nowej grupy poznanych treści.

• Po zakończonym zadaniu uczniowie wracają do pierwotnych zespołów. Ich zadaniem jest ułożenie trzech pytań konkursowych dotyczących tematu lekcji. Pytania nie mogą brzmieć tak jak te, które przygotował nauczyciel. Muszą być bardziej sprecyzowane.

• Każdy z zespołów zadaje kolejno pytania innym zespołom. Najpierw pierwszy zespół zadaje swoje pytanie. Wówczas zgłaszają się osoby z innych grup, które znają prawidłową odpowiedź. Nauczyciel wyznacza do odpowiedzi osobę, która jako pierwsza podniosła rękę. Grupa pierwsza ocenia poprawność tej odpowiedzi. Jeśli jest ona poprawna, to zespół, którego członek udzielił prawidłowej odpowiedzi, zdobywa punkt. Punkt jest zapisywany na tablicy. Grupa pierwsza zadaje następnie pytanie i procedura się powtarza. Potem zadaje ostatnie ze swoich pytań. Kiedy zespół pierwszy zada wszystkie swoje pytania, to zadawać pytania może zespół drugi, tym razem zespół pierwszy może już zgłaszać się do udzielenia odpowiedzi i zdobywać punkty. Mechanizm omówiony wcześniej powtarza się w przypadku każdej z grup.

• Na zakończenie konkursu podliczamy wszystkie punkty, które zdobyły poszczególne grupy.

• Wspólna dyskusja nad niewykorzystanymi zagadnieniami (w przypadku mniejszej liczby utworzonych grup).

Faza podsumowująca

• Nauczyciel wyświetla na tablicy zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych. Wskazani uczniowie podchodzą do tablicy i rozwiązują je.

• Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę w grupach, nagradza grupę, która zdobyła najwięcej punktów i przypomina cele zajęć.

• Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

• Zapoznanie się z częścią „Przeczytaj” e‑materiału i stworzenie krótkiej notatki.

• Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafika interaktywna może posłużyć zarówno w trakcie lekcji (w fazie realizacyjnej i podsumowującej), jak i przed lekcją (do strategii odwróconej klasy) oraz po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości). Może także znaleźć swoje zastosowanie na lekcji powtórzeniowej, a także na innych lekcjach dotyczących procesów urbanizacji (zakres podstawowy: XV. 6; zakres rozszerzony: VIII. 5).