SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Ewa Malinowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Współczesne zmiany zachodzące w rozmieszczeniu ludności Polski

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres podstawowy, klasa III

Podstawa programowa

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Wiedza geograficzna.

3. Poznanie zróżnicowania środowiska geograficznego, głównych zjawisk i procesów geograficznych oraz ich uwarunkowań i konsekwencji.

4. Poznanie podstawowych relacji między elementami przestrzeni geograficznej (przyrodniczej, społeczno‑gospodarczej i kulturowej) w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

5. Ocenianie zjawisk i procesów politycznych, społeczno‑kulturowych oraz gospodarczych zachodzących w Polsce i w różnych regionach świata.

7. Krytyczne, odpowiedzialne ocenianie przemian środowiska przyrodniczego oraz zmian społeczno‑kulturowych i gospodarczych w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.

8. Wykonywanie obliczeń matematycznych z zakresu geografii fizycznej i społeczno‑ekonomicznej w celu wnioskowania o zjawiskach i procesach geograficznych.

III. Kształtowanie postaw.

2. Docenianie znaczenia wiedzy geograficznej w poznawaniu i kształtowaniu przestrzeni geograficznej.

3. Dostrzeganie aplikacyjnego charakteru geografii.

Treści nauczania:

XV. Społeczeństwo i gospodarka Polski: rozmieszczenie ludności i struktura demograficzna, saldo migracji, struktura zatrudnienia i bezrobocie, urbanizacja i sieć osadnicza, warunki rozwoju rolnictwa, restrukturyzacja przemysłu, sieć transportowa, atrakcyjność turystyczna.

Uczeń: 1) formułuje twierdzenia o prawidłowościach w zakresie rozmieszczenia ludności i wyjaśnia przyczyny jego zróżnicowania;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne.

Uczeń:

• pozna współczynniki, które należy wziąć pod uwagę podczas określania zmian w rozmieszczeniu ludności Polski,

• omawia przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika dynamiki zmian liczby ludności Polski w ostatnich latach,

• wykazuje związek między przestrzennym zróżnicowaniem wartości wskaźnika zmian liczby ludności Polski a innymi współczynnikami demograficznymi.

Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)

Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE

Formy zajęć: praca w grupach

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze:

• Ekonomiczno‑społeczne aspekty migracji. Wybrane problemy, wyd. EXANTE, Wrocław 2017.

• Jelonek A., Soja M., Podstawy geografii ludności, IGiGP UJ, Kraków 2013.

• Sytuacja demograficzna Polski, Raport 2016–2017, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, [dostęp online:] www.bip.stat.gov.pl.

• Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym w 2018 r., GUS, Warszawa. [dostęp online:] www.stat.gov.pl.

• Roczniki demograficzne, GUS, [dostęp online:] www.stat.gov.pl.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

• Wprowadzenie w temat lekcji: omówienie/przypomnienie głównych czynników decydujących o rozmieszczeniu ludności w Polsce – pogadanka, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów.

Faza realizacyjna

• Omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest interpretacja przedstawionych na mapach zamieszczonych w e‑materiale zmian współczynników, ilustrujących współczesne zmiany zachodzące w rozmieszczeniu ludności Polski.

• Podział uczniów na grupy (liczebność grup ustala nauczyciel), wskazanie każdej grupie współczynnika do analizy - każda grupa analizuje jeden ze współczynników przedstawionych w e‑materiale (współczynnik przyrostu naturalnego, saldo migracji wewnętrznych, saldo migracji zagranicznych); kilka grup może analizować ten sam współczynnik, nie wymieniając się informacjami na etapie pracy w grupach.

• Praca w grupach - uczniowie:

  • czytają tekst e‑materiału dotyczący analizowanego współczynnika,

  • interpretują mapę przedstawiająca rozkład wartości współczynnika w poszczególnych województwach,

  • metodą burzy mózgów ustalają czynniki decydujące o przedstawionym na mapie rozkładzie analizowanego współczynnika,

  • wykonują odpowiednie do analizowanego współczynnika polecenie z tekstu e‑materiału.

• Prezentacja na forum klasy rezultatów pracy w wybranych grupach (w kolejności: współczynnik przyrostu naturalnego, saldo migracji wewnętrznych, saldo migracji zagranicznych) – po zakończeniu prezentacji dotyczących określonego współczynnika krótka dyskusja, z udziałem wszystkich uczniów, której celem jest weryfikacja wyników przeprowadzonej analizy i wprowadzanie uzupełnień; nauczyciel kontroluje poprawność wypowiedzi.

• Wyświetlenie (po zakończeniu wszystkich prezentacji) na ekranie mapy z e‑materiału prezentującej rozkład współczynnika przyrostu rzeczywistego; dyskusja dotycząca wpływu analizowanych przez uczniów współczynników (przyrostu naturalnego, salda migracji wewnętrznych, salda migracji zagranicznych) na przyrost rzeczywisty w Polsce i jego przestrzenny rozkład; uczniowie metodą burzy mózgów identyfikują główne przyczyny prezentowanego rozkładu.

• Wyświetlenie na ekranie przez nauczyciela grafiki interaktywnej przedstawiającej wskaźnik zmian liczby ludności w Polsce w latach 2013‑2018 roku; uczniowie pod kierunkiem nauczyciela konfrontują wyniki swoich analiz z przedstawionym rozkładem.

• Podsumowanie prezentowanych treści mające na celu określenie ogólnych prawidłowości współczesnych zmian zachodzących w rozmieszczeniu ludności Polski.

• Prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału i przedstawienie rezultatów.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.

• Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa:

• Dokończenie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

• Zapoznanie się z pozostałymi informacjami w domu.

• Praca pisemna na temat potencjalnych skutków (społecznych, gospodarczych) utrzymywania się stwierdzonych tendencji zmian w rozmieszczeniu ludności Polski.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

Grafiki zawarte w e‑materiałach mogą być wykorzystane podczas innych zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących zagadnień demograficznych, społecznych (migracje zewnętrzne, wewnętrzne, dynamika zmian ludności itp.). Znajdą one także zastosowanie podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego społeczeństwa i gospodarki Polski.