Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Lewandowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Ręka w ogniu. Postawy więźniów wobec rzeczywistości łagrowej w Innym świecie G. Herlinga‑Grudzińskiego
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne. Uczeń:
interpretuje fragmenty Innego świata Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego, odwołując się do swojej wiedzy historycznej,
charakteryzuje postawy więźniów, zwłaszcza Kostylewa, wobec rzeczywistości łagrowej,
opisuje metody stosowane przez władze w sowieckich łagrach do zniewolenia więźniów,
redaguje tekst o charakterze argumentacyjnym w odniesieniu do Innego świata G. Herlinga‑Grudzińskiego.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie przed zajęciami czytają lekturę obowiązkową Inny świat Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego.
Uczestnicy zajęć przed lekcją mają przygotować cytaty z lektury ilustrujące różne postawy więźniów wobec rzeczywistości łagrowej.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału cele zajęć i prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.
Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji na podstawie odczytanego na głos wprowadzenia – cytatu z Innego świata (Więźnia można uznać za spreparowanego...). Uczniowie szukają synonimów do określenia spreparowany, dyskutują nad porównaniem człowieka i procesów myślowych do maszyny, mechanizmu. Nauczyciel pyta, czemu służy taki zabieg stylistyczny.
Faza realizacyjna:
Uczniowie odczytują na głos przygotowane przed lekcją cytaty obrazujące różne postawy więźniów wobec rzeczywistości w łagrze. W trakcie odczytywania cytatów i wspólnego ich omawiania jedna osoba zapisuje na tablicy notatkę podsumowującą w formie mapy myśli. Na koniec tej części zajęć nauczyciel zwraca uwagę uczniów na postać Kostylewa. Pyta, co takiego wyróżnia go spośród innych więźniów, co mu pomaga przetrwać. Uczniowie, którzy przygotowali cytaty poświęcone Kostylewowi, odczytują je jeszcze raz.
Uczniowie zapoznają się z treścią prezentacji multimedialnej w e‑materiale. Następnie indywidualnie formułują odpowiedzi na pytania:
– Dlaczego postawa Kostylewa jest wyjątkowa? Czym zaskakuje czytelnika?
– Jakie emocje przeżywa Kostylew? W jaki sposób sobie z nimi radzi?
– Jakie znaczenie ma ręka w ogniu? Spróbuj odczytać opisaną scenę metaforycznie.Odczytanie odpowiedzi przez wybranych lub chętnych uczniów. Krótka rozmowa podsumowująca tę część lekcji.
Uczniowie łączą się w pary i rozwiązują ćwiczenia dołączone do e‑materiału: 2‑4, 7 i 8. Po wyznaczonym czasie wspólne omówienie odpowiedzi uczniów.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej. Prowadzący zadaje uczniom pytania podsumowujące, np.:
– dlaczego więźniów można określić mianem spreprarowanych?
– jakie postawy wobec rzeczywistości w łagrze przyjmują więźniowie?
– dlaczego postawa Kostylewa jest na tym tle wyjątkowa?
– dlaczego Herling‑Grudziński poświęca tej postaci tak wiele miejsca?Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Ćwiczenie 6 w e‑materiale: omówienie postawy bohatera – narratora Innego świata
Materiały pomocnicze:
Tomasz Burek, Cały ten okropny świat: sztuka pamięci głębokiej a zapiski w „Innym świecie” Herlinga‑Grudzińskiego, „Teksty Drugie” 1991/1‑2 (7‑8).
Literackie świadectwa GUŁagu, strony internetowe Polskiego Radia oraz radiowa interpretacja Innego świata, Mariusz Benoit, Ninateka.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.