Dla nauczyciela
Autorka: Anna Rabiega
Przedmiot: wiedza o społeczeństwie
Temat: Stany nadzwyczajne
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
VIII. Modele sprawowania władzy.
Uczeń:
12) przedstawia rodzaje stanów nadzwyczajnych w Rzeczypospolitej Polskiej i warunki ich wprowadzania.
Grupa docelowa: uczniowie czteroletniego liceum i pięcioletniego technikum
Kompetencje kluczowe:
porozumiewanie się w języku ojczystym;
kompetencje informatyczne;
umiejętność uczenia się;
kompetencje społeczne i obywatelskie.
Cele operacyjne:
analizuje rodzaje stanów nadzwyczajnych przewidzianych w Konstytucji RP i okoliczności ich wprowadzania;
rozważa znaczenie szczegółowego uregulowania kwestii związanych ze stanami nadzwyczajnymi w Konstytucji RP i ustawach;
charakteryzuje warunki wprowadzania stanów nadzwyczajnych oraz ograniczenia i uprawnienia organów władzy w tym zakresie.
Strategie i metody nauczania:
dyskusja;
analiza materiałów źródłowych;
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Przed lekcją
1. Uczniowie zapoznają się z rozdziałem XI Konstytucji RP z 1997 r. i wykonują polecenie 2 w sekcji „Wirtualny spacer + Schemat”.
Faza wstępna
1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.
2. Uczniowie dzielą się swoją wiedzą na temat przebiegu i konsekwencji stanu wojennego z początku lat 80. XX w., a także tego, w jaki sposób historia oceniła te wydarzenia.
3. Podsumowując dyskusję, nauczyciel zwraca uwagę, że te właśnie bolesne doświadczenia przyczyniły się do szczegółowego uregulowania kwestii stanów nadzwyczajnych w obowiązującej obecnie konstytucji oraz że uregulowania te będą przedmiotem analizy podczas zajęć.
Faza realizacyjna
1. Praca w grupach ze schematem. Zespoły opracowują przydzielone zagadnienia:
gr. I – stan wojenny;
gr. II – stan wyjątkowy;
gr. III – stan klęski żywiołowej.
Wykorzystują w trakcie pracy notatki sporządzone przed lekcją oraz inne materiały z dostępnych źródeł. Dodatkowo każda grupa wykonuje ćwiczenia 3 i 4 dołączone do schematu (w przypadku stanu wojennego uczniowie mogą podać hipotetyczną sytuację). Po upływie wyznaczonego czasu reprezentanci zespołów przedstawiają efekty pracy, a pozostali uczniowie mogą zadawać pytania.
2. Indywidualne wykonanie ćwiczeń 1–3 z sekcji „Sprawdź się”. Wspólne omówienie odpowiedzi.
3. Dyskusja na temat: „Jakie są cele i znaczenie każdej z zasad dotyczących wprowadzania stanów nadzwyczajnych? Dlaczego są to istotne ograniczenia w państwie demokratycznym?”. Chętne osoby podsumowują przebieg debaty i przedstawiają wnioski.
4. Wirtualny spacer. Po zapoznaniu się z materiałem uczniowie oceniają, czy wprowadzenie w 1981 r. stanu wojennego przyniosło spodziewany przez władze skutek. Chętne osoby formułują wnioski.
5. Ćwiczenia interaktywne 4–8 – praca w parach. Wybrane osoby przedstawiają swoje rozwiązania, a pozostali oceniają ich poprawność.
Faza podsumowująca
1. Dyskusja na temat: „Czy władze w państwach demokratycznych powinny mieć możliwość wprowadzania stanów nadzwyczajnych?”. Chętne/wybrane osoby przedstawiają wnioski.
Praca domowa:
Wyjaśnij, dlaczego podczas stanów nadzwyczajnych obowiązują ograniczenia dotyczące zmian prawa i organizacji wyborów do organów przedstawicielskich.
Materiały pomocnicze:
Konstytucja RP.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Schemat może stać się dla uczniów podstawą do porównania prawodawstwa polskiego oraz innych krajów w kwestii wprowadzania stanów nadzwyczajnych i przygotowania prezentacji multimedialnej.