Scenariusz zajęć

Autor: Mateusz Flacha, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak są właściwości fizyczne fluoru?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

11) analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne fluorowców.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opisuje budowę atomu fluoru oraz jego najważniejsze właściwości fizyczne;

• przypomina, na podstawie nowo poznanych właściwości fluoru, które z nich zaliczane są do właściwości fizycznych, a które do właściwości chemicznych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• film edukacyjny;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• okienko informacyjne.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Uczniowie dzielą się na czteroosobowe grupy. Każda z nich otrzymuje od nauczyciela taki sam zestaw karteczek z różnymi wypisanymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi substancji (patrz załącznik w materiałach pomocniczych). Na znak od nauczyciela, uczniowie odwracają karteczki i rozdzielają je na dwie grupy – właściwości fizyczne i chemiczne. Grupy odczytują na forum klasy swoją klasyfikację właściwości. W przypadku ewentualnych wątpliwości bądź często powtarzającego się błędu, zalecana jest dyskusja na forum klasy.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów, którzy wymieniają właściwości fizyczne fluoru. Nauczyciel na tablicy tworzy mapę pojęć.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie pozostają w swoich grupach. Nauczyciel zadaje pytanie „Co łączy patelnie z nieprzywierającą powłoką, kryształową zastawę i pastę do zębów?”. Uczniowie poszukują odpowiedzi na to pytanie, korzystając z różnych źródeł informacji, w tym w e‑materiale. Po wyznaczonym czasie rozpoczyna się dyskusja. Nauczyciel rozwija informacje na temat:

• budowy atomowej fluoru, jego izotopów – uczniowie wyszukują informacje dotyczące izotopów syntetycznych fluoru i ich rozpady promieniotwórcze w różnych źródłach, zapisują równania tych rozpadów na tablicy;

• teflonu (poli(tetrafluoroetylenu)), związku należącego do grupy polimerów, który sprawia, że do pokrytych nim powierzchni nic nie przywiera. Jego niezwykłe właściwości wynikają z braku wolnych elektronów, które mogłyby utworzyć wiązanie np. z cząsteczkami w żywności. Ten fakt wykorzystywany jest np. w patelniach czy naczyniach laboratoryjnych;

• kwasu fluorowodorowego (wykorzystywanego do trawienia szkła);

• fluorku sodu (wykorzystywanego jako źródło fluoru w pastach do zębów).

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film e‑materiału na temat właściwości fluoru. Uczniowie wypisują właściwości fizykochemiczne fluoru w zeszytach. Chętna osoba odczytuje na forum klasy swoje propozycje. Pozostała część klasy weryfikuje ich poprawność merytoryczną. Następuje powrót do fazy wstępnej i porównanie wszystkich wypowiedzi. Uczniowie uzupełniają mapę pojęć na tablicy.

3. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Okienko informacyjne – forma indywidualnej twórczej notatki. Uczniowie dzielą kartkę w zeszycie na cztery części (poziom, pion lub po przekątnej). W pierwsze okienko uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje. W drugim podają definicję danego terminu (z różnych źródeł). W trzecie wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart językowy, rebus itp. Ostatnie okienko może mieć formę scenki komiksowej, dialogu, karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu.

Praca domowa:

1. W kilku zdaniach opisz, co to są freony i jaki mają wpływ na środowisko.

2. Uczniowie wykonują w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może zostać wykorzystany podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub może być użyty do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

Nauczyciel przygotowuje karteczki z wydrukowanymi właściwościami chemicznymi i fizycznymi dla poszczególnych grup.