Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Nowy świat – nowy język poezji. W kręgu awangard dwudziestolecia międzywojennego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • Charakteryzuje cechy poetyki awangardowej Juliana Przybosia i Józefa Czechowicza,

  • interpretuje wiersz Józefa Czechowicza Na wsi, wskazując funkcje zastosowanych w nim środków artystycznego wyrazu,

  • wskazuje związek między formą graficzną a treścią wiersza Gmachy Juliana Przybosia,

  • opisuje założenia programowe Awangardy Krakowskiej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Nowy świat – nowy język poezji. W kręgu awangard dwudziestolecia międzywojennego”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat i cele zajęć. Prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

  2. Zadaje pytanie: Dlaczego poeci awangardowi dwudziestolecia międzywojennego uznali, że język poetycki wymaga zmiany? Czego poszukiwali, a od jakich tradycji poetyckich zamierzali się odciąć? Uczniowie udzielają swobodnych odpowiedzi, posiłkując się własną wiedzą i informacjami z e‑materiału.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel zapowiada, że uczniowie będą pracowali w grupach nad różnymi zagadnieniami i tekstami poetyckimi. Dzieli uczestników zajęć na 4‑osobowe zespoły. Każdy zespół zostaje opatrzony cyfrą: 1, 2 lub 3. Zespoły z jedynką wykonują polecenia dotyczące wierszy Gmachy i Na wsi Czechowicza (sekcja „Przeczytaj” i jeden z audiobooków). Zespoły z dwójką zajmują się poleceniami związanymi z audiobookiem dotyczącym Awangardy Czechowicza i Przybosia. Zespoły opatrzone trójką wykonują polecenia związane z mapą myśli (Awangarda Krakowska i wiersz Odjazd). Prowadzący zapowiada, że w podsumowaniu lekcji zespoły podzielą się efektami swojej pracy. Formułuje problem, nad którym zastanawiają się wszystkie grupy: w jaki sposób język poetycki dwudziestolecia międzywojennego odpowiedział na wyzwania nowego świata?
    Podczas pracy grup nauczyciel udziela uczniom wskazówek, jeśli ich potrzebują.

Faza podsumowująca:

  1. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel prosi przedstawicieli zespołów o przedstawienie wyników ich pracy. Członkowie innych grup oznaczonych tą samą cyfrą mogą uzupełniać odpowiedzi. W podsumowaniu zajęć nauczyciel wraca do pytania: W jaki sposób język poetycki dwudziestolecia międzywojennego odpowiedział na wyzwania nowego świata? Jakie są charakterystyczne cechy poetyki awangardowej?

Praca domowa:

  1. Napisz tekst (poetycki lub prozatorski) zgodnie z awangardową regułą „minimum słów, maksimum treści”. Słowo‑klucz: miasto.

Materiały pomocnicze:

  • Zenon Uryga, Odbiór liryki w klasach maturalnych, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

  • Grzegorz Gazda, Dwudziestolecie międzywojenne. Słownik literatury polskiej, Gdańsk 2008.

  • Grzegorz Gazda, Nowoczesność i tradycja. W kręgu europejskich kierunków literackich pierwszych dziesięcioleci XX w., Łódź 1987.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać mapę myśli do powtórki przed maturą.

Mapa myśli