Autor: Maciej Batorski

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Kara śmierci

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

II. Różnorodność kulturowa.

Uczeń:

11) analizuje i rozważa argumenty stron sporów światopoglądowych (np. na temat aborcji, eutanazji, modyfikacji genetycznych, in vitro, związków partnerskich).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje podstawowe pojęcia związane z rodzajami kar;

• porównuje rozwiązania prawne w kwestii kary śmierci między różnymi państwami;

• charakteryzuje stanowiska stron sporu o karę śmierci;

• prezentuje własne stanowisko w sprawie kary śmierci.

Strategie nauczania:

• kształcenie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• lekcja odwrócona;

• debata oksfordzka.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Zajęcia przeprowadzone są metodą kształcenia wyprzedzającego i debaty oksfordzkiej. Na poprzednich zajęciach podział klasy na cztery grupy. Grupa I (4 osoby) to mówcy Propozycji – „zwolennicy stosowania kary śmierci”, grupa II (4 osoby) to mówcy Opozycji – „przeciwnicy stosowania kary śmierci”, grupa III to marszałek, sekretarz, ekspert i jury, grupa IV (wszyscy pozostali) to publiczność. Wszyscy zapoznają się z informacjami zawartymi w lekcji i filmem dotyczącym kary śmierci.

2. Zadaniem dwóch pierwszych grup jest zebranie argumentów do obrony swojego stanowiska w debacie i przygotowanie wystąpień zgodnie z poniższymi zasadami.

3. Zadaniem osób z grupy III jest przygotowanie organizacyjne i techniczne miejsca debaty.

4. Zadanie „publiczności” to przygotowanie pytań do debatujących na podsumowanie debaty.

Faza realizacyjna

Organizacja debaty

W debacie biorą udział:

a) marszałek – prowadzi całą debatę, decyduje, która osoba ma prawo mówić, może przerwać przemowę, dba o kulturę słowa, poziom debaty, informuje wszystkich uczestników o jej wyniku i krótko ją podsumowuje;

b) sekretarz – informuje, poprzez podniesienie ręki, o:

- zbliżającym się końcu przemowy (30 sekund przed końcem);

- zakończeniu przemowy;

c) ekspert – ocenia aspekty techniczne przeprowadzanej debaty, przyznając punkty ujemne za ewentualne uchybienia;

d) jury – przyznając punkty, współdecyduje wraz z ekspertem, która strona była lepsza zarówno w trakcie, jak i po zakończeniu debaty;

e) mówcy – 4 mówców po stronie Propozycji, 4 mówców po stronie Opozycji:

- pierwsi mówcy mają za zadanie zdefiniować tezę debaty oraz podać kilka najważniejszych argumentów;

- drudzy mówcy mają za zadanie podać nowe argumenty, rozszerzając stanowisko strony i mogą odnieść się do wypowiedzi oponentów;

- trzeci mówcy mają za zadanie przede wszystkim podważać argumentację strony przeciwnej;

- czwarci mówcy mają za zadanie przede wszystkim podsumować całą argumentację swojej strony, mogą ewentualnie podać dodatkowe argumenty;

f) uczestnicy debaty zajmują miejsca zgodnie z zasadami:

- po prawicy marszałka zasiadają członkowie propozycji;

- po lewicy marszałka zasiadają członkowie opozycji;

- miejsca najbliżej marszałka zarezerwowane są dla pierwszych mówców;

- obok marszałka zasiada sekretarz;

- na wprost marszałka zasiada jury i ekspert, a za nimi publiczność.

Przebieg debaty

1. Debata toczy się wokół określonej tezy, której broni strona Propozycji, a którą próbuje obalić strona Opozycji. Teza powinna być jasno i jednoznacznie sprecyzowana.

2. Struktura debaty:

a) debatę zawsze rozpoczyna 1 mówca strony Propozycji; następnie, naprzemiennie wypowiadają się mówcy poszczególnych stron (1 mówca P -> 1 mówca O -> 1 mówca P-> 2 mówca O etc.); debatę zawsze kończy 4 mówca strony Opozycji;

b) każdy z mówców ma 4 minuty na swoje wystąpienie; w tym czasie musi wygłosić swoją przemowę oraz przyjąć odpowiednią liczbę pytań/informacji; czas nie jest zatrzymywany;

c) ostatnie 30 sekund każdego z wystąpień jest tak zwanym czasem chronionym; oznacza to, że od momentu wskazania przez sekretarza, że do końca wystąpienia zostało pół minuty, mówcy nie można zadawać kolejnych pytań/udzielać informacji; jeśli chęć wprowadzenia pytania/informacji zostanie zasygnalizowana wcześniej, mówca ma obowiązek udzielania głosu oponentowi (jeśli nie uczynił tego wcześniej dwukrotnie); w sytuacji, w której sygnalizacja zostanie poczyniona wcześniej, a mówca przeczeka do czasu chronionego i nie przyjmie pytania, zostanie ukarany punktami ujemnymi;

d) każda przemowa musi rozpocząć się krótką inwokacją skierowaną do marszałka, strony przeciwnej (wszystkie trzy podmioty powinny zostać powitane, rozpoczynając od marszałka, a następnie w dowolnej kolejności), np.: „Panie marszałku, szanowni oponenci, wspaniała publiczności” lub „Panie marszałku, droga publiczności, szanowni oponenci”;

e) każdy mówca podczas swojej wypowiedzi musi przyjąć co najmniej 2 pytania/informacje od strony przeciwnej lub publiczności (jeżeli takie padną); orator komunikuje chęć zadania pytania/przekazania informacji poprzez podniesienie ręki; teza nie może przyjąć formy pytania (“czy kara śmierci jest humanitarna?”) czy być formą wyboru (“to zabijać czy więzić?”); teza musi opowiadać się za konkretną postawą (“Kara śmierci jest niehumanitarna”); nie podlega ograniczeniom liczba pytań/informacji zaprezentowanych przez mówców z własnej drużyny; podczas swojej przemowy to mówca decyduje, od kogo chce przyjąć pytanie/informację poprzez wskazanie ręką odpowiedniej osoby; wyznaczona osoba wstaje i rozpoczyna krótką inwokacją: „Panie marszałku pytanie/informacja”; następnie zadaje pytanie lub podaje informację (krótko – maksymalnie 2 zdania); jeżeli mówca, który zadał pytanie, chce odnieść się do wypowiedzi osoby spytanej, musi ponownie podnieść rękę;

f) na mówcy spoczywa obowiązek śledzenia chęci zadania pytania/przekazania informacji przez stronę przeciwną; oznacza to, że w sytuacji, w której mówca dostrzega, że oponent waha się, czy wprowadzić pytanie/informację bezpieczniej jest udzielić głosu stronie przeciwnej; niekiedy oponenci nie są wytrwali w utrzymywaniu rąk w górze, robiąc to zbyt krótko, by przemawiający mógł zareagować/dokończyć rozpoczęte zdanie; w takich sytuacjach mówca powinien zachować czujność, zapamiętując nawet krótko sygnalizowaną chęć zadania mu pytania/przekazania informacji przez przeciwników; reakcja nie musi być natychmiastowa – mówca może po zakończeniu danej części swojej przemowy zapytać oponentów, np. „Miał Pan do mnie jakieś pytanie?”;

g) mówca udziela głosu tylko stronie przeciwnej (tym samym nie jest możliwe zgłaszanie pytań i informacji oraz udzielanie głosu zawodnikom swojej drużyny).

3. Po zakończonej debacie następuje przerwa, podczas której poszczególni jurorzy przyznają punkty, które sumuje później ekspert przy uwzględnieniu przyznanych przez siebie punktów ujemnych.

4. Marszałek kończy i ogłasza wynik debaty.

Wynik i punktacja:

1. Decyzja o wyniku debaty podejmowana jest przez jury oraz eksperta.

2. W skład jury wchodzą 3 osoby. Każdy z jurorów ma do rozdysponowania 10 pkt, które rozdziela pomiędzy dwie strony (w ramach przyznawanych punktów nie można wskazać remisu). Juror ocenia całą debatę tylko i wyłącznie przez pryzmat własnych odczuć, które nie muszą być oparte na specjalistycznej wiedzy.

3. Aspekty techniczne dotyczące debaty ocenia ekspert, przyznając punkty ujemne za niedostosowanie się do uzgodnionych reguł.

4. Wynik debaty jest sumą punktów jurorów oraz eksperta.

5. Ocena jurorów nie podlega dyskusji. Juror nie musi podawać przyczyn swojej decyzji.

6. Ocena eksperta nie podlega dyskusji. Ekspert musi wyjaśnić powody przyznania ujemnych punktów.

7. W przypadku remisu o zwycięstwie decyduje przewaga uzyskana w poparciu jury (2:1).

Faza podsumowująca

1. Ocena techniczna przebiegu debaty.

2. Ocena merytoryczna przebiegu debaty.

3. Dyskusja z publicznością. Publiczność zadaje pytania do mówców, które nie pojawiły się w dyskusji. Publiczność wybiera najlepszego mówcę.

4. W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenia 1–4. Wspólna analiza odpowiedzi.

5. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w domu ćwiczenia interaktywne 5–8.

Materiały pomocnicze:

Kara śmierci w Europie i na świecie. Najważniejsze fakty, europarl.europa.eu.

Kara śmierci, amnesty.org.pl.

Obchody światowego dnia przeciw karze śmierci, „Kara śmierci to nie jest sprawiedliwość”, rpo.gov.pl.

W. Stankiewicz, Prawnomiędzynarodowe uregulowania kary śmierci na świecie, [w:] Studia Gdańskie, Wizje i rzeczywistość, t. X, s. 36–53.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykorzystać film jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.