Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Ryszard Krynicki: minimalizm haiku

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

9) stosuje zasady etykiety językowej w wypowiedziach ustnych i pisemnych odpowiednie do sytuacji;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

IV. Samokształcenie.

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;

II. Kształcenie językowe.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

4) określa rolę języka w budowaniu obrazu świata.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

Poznaje charakter twórczości Ryszarda Krynickiego.
Utrwala wiedzę na temat przedstawicieli Nowej Fali.
Interpretuje utwory Ryszarda Krynickiego z gatunku haiku.
Charakteryzuje gatunek haiku.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca, by uczniowie zapoznali się blokiem tekstowym lekcji Ryszard Krynicki: minimalizm haiku. Prosi również, by przeczytali haiku zacytowane w sekcjach „Ilustracja interaktywna” i „Sprawdź się”. Proponuje, by zainteresowani uczniowie wyszukali w internecie (np. w zbiorach on‑line oddziałów Muzeum Narodowego) obrazy, które mogłyby ilustrować cytowane haiku. Uczniowie mogą wykonać z nich prezentację.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel prosi wybrane osoby o odczytanie haiku zamieszczonych w materiale. Tłem do ich głosowej interpretacji może być prezentacja malarstwa przygotowana przez uczniów.
Później nauczyciel prosi, by uczniowie podzielili się swoimi wrażeniami na temat wysłuchanych utworów. Zadaje pytanie: czym charakteryzuje się haiku jako gatunek? Uczniowie odpowiadają swobodnie, mogą także sięgnąć do słownika zamieszczonego w e‑materiale.

Faza realizacyjna:

Na początku tej fazy lekcji nauczyciel pyta: Czy łatwo jest stworzyć haiku? O czym trzeba pamiętać? Gdy uczniowie formułują odpowiedzi, nauczyciel dba o to, by nie zapomnieli o refleksyjnym charakterze haiku i o tym, że powinno oddawać ulotność chwili.
Następnie prowadzący proponuje, by uczniowie, pracując w parach, spróbowali napisać własne haiku. Można wybrać krąg tematyczny, w którym będą się mieścić utwory, ale nie jest to konieczne.
Po upływie wyznaczonego czasu wybrane pary przedstawiają rezultaty swojej pracy. Pozostali uczestnicy zajęć słuchają haiku i starają się określić, jakie jest ich metaforyczne (lub dosłowne) przesłanie. Nauczyciel może ocenić pracę uczniów.
W drugiej części fazy realizacyjnej lekcji uczniowie, dalej pracując w parach, rozwiązują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Później wspólnie dyskutują nad rozwiązaniami.

Faza podsumowująca:

W ramach podsumowania uczniowie wykonują indywidualnie ćw. 2 z sekcji „Sprawdź się”.
Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

Sprawdź, jacy inni autorzy tworzyli haiku po polsku. Przeczytaj kilka utworów i zanotuj swoje refleksje na ich temat.

Materiały pomocnicze:

Czesław Miłosz, Haiku, Kraków 1992.
Ryszard Krynicki, Haiku. Haiku mistrzów, Kraków 2014.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Ilustracja interaktywna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się