Dla nauczyciela

Autor: Paulina Król

Przedmiot: Język polski

Temat: Anioł nadzorca. Relacja władza – obywatel w opowiadaniu Sławomira Mrożka „Wina i kara”

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

7) rozumie pojęcie groteski, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej artystyczny i wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

5) rozpoznaje mitologizację i demitologizację w utworach literackich, rozumie ich uniwersalny charakter oraz rolę w interpretacji;

Lektura obowiązkowa

26) Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

wymienia charakterystyczne cechy opowiadań Sławomira Mrożka;
analizuje sposób budowania groteskowego świata przedstawionego w opowiadaniu Wina i kara;
interpretuje alegoryczny sens opowiadania Wina i kara.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm;
nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
mapa myśli.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał „Anioł nadzorca. Relacja władza – obywatel w opowiadaniu Sławomira Mrożka Wina i kara”. Prosi o zapoznanie się z multimedium w sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”.
Tydzień przez lekcją nauczyciel prosi o przeczytanie opowiadania Sławomira Mrożka Wina i kara.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel loguje się na platformie i wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.
Nauczyciel zapisuje na tablicy wyrażenie „anioł stróż”. Uczniowie tworzą mapę myśli i zapisują wszystkie pomysły na tablicy.

Faza realizacyjna:

Uczniowie rozwiązują ćwiczenie 1 z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel sprawdza odpowiedzi i komentuje.
Nauczyciel prosi wybranego ucznia o głośne odczytanie informacji z sekcji „Przeczytaj”. Zadaniem uczniów jest ustalenie cech opowiadań Mrożka. Każdy uczeń otrzymuje dwie kartki, na których zapisuje swoje pomysły. Nauczyciel zbiera do pudełka odczytane propozycje i komentuje.
Nauczyciel prosi uczniów, by podzieli się na dwie grupy. Informuje, że będą uczestniczyć w dyskusji związanej ze sposobem budowania groteskowego świata w opowiadaniu Wina i kara. Wyjaśnia, że ten typ dyskusji określany jest jako akwarium.
Pierwsza grupa siada w kręgu i dyskutuje na zadany temat (jeśli uczniowie nie potrafią sami znaleźć argumentów, nauczyciel może na początku naprowadzić uczniów). Nauczyciel wyjaśnia, że w tym samym czasie druga grupa zajmuje miejsca dookoła i obserwuje przebieg dyskusji. Jej zadaniem jest analiza doboru argumentów, przestrzegania zasad i ogólnego przebiegu rozmowy. Nauczyciel wyznacza dokładny czas dyskusji.
Po zakończeniu dyskusji nauczyciel prosi chętne osoby o dokonanie oceny umiejętności prowadzenia dyskusji, trzymania się tematu, doboru argumentów grupy dyskutującej.
Nauczyciel wyświetla sekcję „Galeria zdjęć interaktywnych”. Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Grupa 1 wskazuje najważniejsze funkcje, jakie przypisuje się aniołom w kulturze, natomiast grupa 2 wskazuje atrybuty oraz funkcje, które można przypisać aniołowi stróżowi z opowiadania Sławomira Mrożka Wina i kara. Po wyznaczonym czasie następuje wspólne porównanie odpowiedzi grup, analiza i ocena pracy zespołów.
Uczniowie dobierają się w pary i realizują ćwiczenia 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie wybrany uczeń głośno odczytuje pomysły. Ćwiczenia 5 uczniowie rozwiązują wspólnie w klasie. Nauczyciel sprawdza poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i sprawdza spełnienie kryteriów sukcesu.
Uczniowie indywidualnie wyjaśniają ćwiczenie 7. Nauczyciel stawia pytanie: Jaki morał płynie z opowiadania Wina i kara? Uczniowie przedstawiają swoje propozycje.
Na zakończenie uczniowie wyjaśniają alegroryczny sens opowiadania Sławomira Mrożka.

Praca domowa:

Nauczyciel prosi o wykonanie ćwiczenia 9 w sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Sławomir Mrożek, Opowiadania, Kraków 1974.
https://culture.pl/pl/tworca/slawomir-mrozek

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się