Dla nauczyciela
Autor: Piotr Obolewicz
Przedmiot: Język polski
Temat: Elementy ekspresjonistycznego obrazowania w wierszach Jana Kasprowicza
Grupa docelowa:
III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
rozpoznaje charakterystyczne cechy poetyki ekspresjonizmu,
wskazuje środki stylistyczne charakterystyczne dla poezji ekspresjonistycznej i określa funkcje,
objaśnia celowość nawiązań biblijnych w hymnie Dies irae Jana Kasprowicza.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Elementy ekspresjonistycznego obrazowania w wierszach Jana Kasprowicza”. Uczniowie powinni się zapoznać z utworem poetyckim zawartym w lekcji: Dies irae Jana Kasprowicza. Przygotowują się do omówienia tekstu, szukając informacji na temat kontekstu biograficznego i/lub historycznoliterackiego. Wybrane osoby mogą zebrać potrzebne wiadomości do wstępnego rozpoznania tekstu. Będą pełniły rolę ekspertów. Zainteresowani tematem uczniowie mogą przygotować prezentację złożoną z dzieł malarstwa ekspresjonistycznego, która podczas lekcji będzie stanowiła tło do omawianych utworów poetyckich.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom cele zajęć oraz wspólnie ustala z nimi kryteria sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Nauczyciel prosi uczniów, którzy przygotowali prezentację malarstwa ekspresjonistycznego, o jej przedstawienie. Następnie zadaje pytania wprowadzające do tematu lekcji: Jaki nastrój panuje w wierszu Dies irae? Jakie środki stylistyczne go potęgują? Czy obrazy przedstawione w prezentacji współgrają w jakiś sposób z wierszem?
Faza realizacyjna:
Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu z e‑materiału, indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Notują w zeszytach pięć pytań do tekstu, następnie, w parach, zadają sobie pytania i odpowiadają na nie.
Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium zawarte w sekcji „Mapa myśli”. Uczniowie odczytują polecenie: Uzupełnij mapę myśli. Do podanych ekspresjonistycznych środków wyrazu: hiperboli, kontrastu, oksymoronu, antytezy, dopisz odpowiednie przykłady z hymnu Dies irae Jana Kasprowicza. Wyjaśnij, jaką rolę pełnią zastosowane środki stylistyczne i wykonują je w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla na tablicy treść ćwiczenia 1‑4 i 6 z sekcji „Sprawdź się”. Wraz z uczniami rozwiązuje je na forum klasy.
Uczniowie wykonują kolejne zadanie 7. Nauczyciel obserwuje postęp pracy i udziela uczniom informacji zwrotnej.
Ćwiczenie, które uczniowie realizują jako ostatnie, wykonywane jest indywidualnie. Ponownie nauczyciel udostępnia uczestnikom zajęć przez platformę edukacyjną jego treść: Pierwszy wers umieszczonej poniżej strofy odnosi się do fragmentu Ewangelii. Znajdź w Biblii odpowiedni cytat i porównaj jego wymowę z treścią ustępu Dies irae. Nauczyciel sprawdza przez platformę udzielone odpowiedzi. Następnie zachęca uczniów do uzasadniania swoich wyborów podczas dyskusji w parach.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli? Na koniec prosi chętnego ucznia o podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np. prosi uczniów, aby wymienili charakterystyczne cechy ekspresjonistycznego obrazowania w wierszach Kasprowicza.
Praca domowa:
Nauczyciel poleca uczniom wykonanie zadania domowego z e‑materiału: Przeczytaj dowolny utwór ze zbioru Jana Kasprowicza Hymny – inny niż Dies irae – i wynotuj wszystkie podobieństwa oraz różnice między jego poetyką a poetyką Dies irae. Zwróć uwagę na to, czy pojawiają się w nim cechy typowe dla ekspresjonizmu.
Materiały pomocnicze:
Zbiory cyfrowego Muzeum Narodowego w Warszawie - malarstwo i grafika
Bożena Chrząstowska, Autor - dzieło - poetyka. Problemy interpretacji w szkole, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.