Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Epifanie Różewicza, epifanie Miłosza – poetyckie refleksje o Bogu, naturze i człowieku

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura obowiązkowa

37) wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego miasta, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

przeanalizuje poetyckie epifanie Różewicza i Miłosza;
opisze ukazany w utworach Różewicza i Miłosza stosunek podmiotów lirycznych do Boga;
scharakteryzuje, jak poeci widzą Boga, naturę oraz człowieka.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
plakat.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
duże arkusze papieru, mazaki.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Zadaniem uczniów jest zapoznanie się z informacjami na temat epifanii (definicja, poetyka epifanii).

Faza wprowadzająca:

Uczniowie przedstawiają wiadomości przygotowane w domu. Następnie nauczyciel rozpoczyna zajęcia wstępnymi informacjami na temat Tadeusza Różewicza i Czesława Miłosza:
Utwory, którymi zadebiutował Tadeusz Różewicz, spowodowały, że postrzegano go jako ateistę. Potem przez kilkadziesiąt lat poeta pisał o swoim zmaganiu się z Bogiem. Pod koniec życia wszedł w polemikę z Czesławem Miłoszem (właśnie na temat Boga), uznanym za czołowego „poetę metafizycznego”.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jak Różewicz i Miłosz widzą Boga, naturę oraz człowieka?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, uczniowie analizują treści zamieszczone w e‑podręczniku. Zapoznają się z materiałami w w sekcji „Przeczytaj”, oglądają prezentację TED. Następnie dzielą się na kilkuosobowe grupy i na otrzymanych od nauczyciela dużych arkuszach papieru przygotowują w formie plakatu wstępną odpowiedź na postawione wcześniej pytanie.
Uczniowie nadal pracują w grupach. Aby rozwinąć udzieloną na plakatach odpowiedź, rozwiązują ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel może pomagać grupom, analizować odpowiedzi uczniów, wspierać, naprowadzać. Przy trudniejszych zadaniach można również pracować całym zespołem klasowym wspólnie z nauczycielem.

Faza podsumowująca:

Przedstawiciele zespołów zawieszają plakaty w widocznym miejscu w klasie. Omawiają wspólnie przygotowane prace.

Praca domowa:

Zredaguj interpretację porównawczą utworów Zielona róża Tadeusza Różewicza oraz Albo - albo Czesława Miłosza.

Materiały pomocnicze:

Krzysztof J. Szmidt, Epifania i doświadczenie krystalizujące w biografii twórczej - próba zarysowania pola badawczego, Teraźniejszość - Człowiek - Edukacja: kwartalnik myśli społeczno‑pedagogicznej nr 4 (60), 73‑86, 2012.
Jan Błoński, Epifanie Miłosza, Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 4‑5 (58‑59), 27‑51, 1981.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja TED” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się