Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Renesansowy autotematyzm, czyli fraszki o fraszkach Jana Kochanowskiego

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
4) określa rodzaje zapożyczeń i sposób ich funkcjonowania w polszczyźnie różnych epok; odnosi wskazane zjawiska do współczesnej polszczyzny;
6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
8) tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
11. korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • rozpozna cechy fraszki jako gatunku literackiego;

  • dokona analizy i interpretacji wybranych fraszek Jana Kochanowskiego;

  • na przykładzie fraszek Jana Kochanowskiego, omówi pojęcie autotematyzmu w sztuce.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tabliy multimedialnej tekst:
    Akt lektury pociąga za sobą interpretację i poszukiwanie sensu dzieła. Ryszard Nycz wspomina o trzech koncepcjach interpretacji. Jedna z nich mówi o tym, że nie ma niezmiennego znaczenia tekstu, sensy są wciąż tworzone na nowo. Znaczenie tworzy się w procesie czytania i w czasie „lekturowej reakcji” czytelnika. Czytelnik wówczas nie jest odtwórcą dzieła, ale wytwórcą sensów. Wydaje się ważne, aby zwrócić tutaj uwagę właśnie na aktywne i twórcze działania czytelnika w konfrontacji z utworem. Takie czytanie twórcze, świadome, objawia się w powstawaniu znaczeń, ale również poprzez odnawianie czasów, poszukiwanie w tekście kategorii nowych, dopasowanych do siebie i swojej epoki, uwspółcześnianie sposobu rozumienia podmiotu lirycznego. Maja Jarnuszkiewicz, Ille ego, czyli kreacja „ja” lirycznego w autotematycznych utworach literatury staropolskiej, UJ Kraków, Terminus, R. XII (2010) z. 1 (22)

  2. Prosi uczniów, aby zastanowili się nad kwestią aktu lektury. W jaki sposób czytelnik powinien pracować tekstem?

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o głośne odczytanie informacji o autotematyzmie zamieszczonej w sekcji „Przeczytaj”. Inny ochotnik odczytuje z tej sekcji dwie zamieszczone tam fraszki Jana Kochanowskiego. Następnie uczniowie odpowiadają, czy te dwie fraszki są przykładem utworów autotematycznych i dlaczego.

  2. Pozostałe treści z sekcji „Przeczytaj” uczniowie czytają po cichu. Nauczyciel pyta uczniów, czym jest fraszka i jakie są wyznaczniki tego gatunku.

  3. Uczniowie przechodzą do sekcji „Prezentacja multimedialna”. Materiał w niej zamieszczony nauczyciel prezentuje za pomocą rzutnika. Po zakończonej prezentacji uczniowie wykonują polecenie 2.

  4. Po odsłuchaniu materiału z sekcji „Audiobook” oraz wykonaniu zamieszczonych tam poleceń, nauczyciel dzieli klasę na kilka grup. Zadaniem każdego zespołu jest przygotowanie konspektu pracy argumentacyjnej na temat: Renesansowy autotematyzm w utworach Jana Kochanowskiego. Konspekt uczniowie dokańczają w domu, tak by mieć czas na znalezienie właściwych źródeł koniecznych do poszerzenia wiedzy z lekcji.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel, w ramach podsumowania zdobytych wiadomości, prosi uczniów, aby w parach wykonali ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Audiobook”.

Praca domowa:

  1. Uczniowie mogą wykonać w domu polecenie 1 z mapy myśli zamieszczonej w sekcji „Prezentacja multimedialna”.

  2. Wybierz fraszkę autotematyczną Kochanowskiego, nieomówioną podczas lekcji, i uzasadnij, dlaczego należy właśnie do tego rodzaju utworów. Skorzystaj z tomu wierszy Jana Kochanowskiego lub źródła internetowego.

Materiały pomocnicze:

  • B. Bakuła, Oblicza autotematyzmu (autorefleksyjne tendencje w polskiej prozie po roku 1956), Poznań 1991.

  • J. Ziomek, Niezwykłe i nie leda pióro, [w:] Jan Kochanowski. Interpretacje, oprac. J. Błoński, Kraków 1989.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Audiobook