Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Nauka i oświata w XVII‑wiecznej Rzeczypospolitej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia rozwój szkolnictwa i piśmiennictwa w Rzeczypospolitej w XVII wieku.

• opisuje, czym były szlacheckie podróże edukacyjne i jaką rolę pełniły w kształceniu szlachty.

• charakteryzuje polski system szkolnictwa w XVII w.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Nauka i oświata w XVII‑wiecznej Rzeczypospolitej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Prezentacja multimedialna + Sprawdź się” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat oraz cel zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Przedstawia planowany przebieg lekcji.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Uczniowie próbują intuicyjnie zadać pytania, na które odpowiedzą w trakcie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel poleca wybranej osobie (albo ochotnikowi), aby krótko przedstawił najważniejsze informacje dotyczące szkół średnich i wyższych w XVI‑wiecznej Rzeczypospolitej na podstawie przeczytanego przed zajęciami tekstu e‑materiału oraz treści prezentacji. W razie potrzeby uzupełnia informacje.

2. W kolejnym kroku prowadzący poleca, aby uczniowie w parach wykonali polecenie nr 2 z sekcji „Prezentacja multimedialna + Sprawdź się”. Po ustalonym czasie przedstawiciel wybranej pary omawia program nauczania w szkołach średnich w Rzeczpospolitej w XVII w. oraz wyjaśnia, czym różnił się od programu kolegiów jezuickich. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie nr 3: „Rozstrzygnij, czy w XVII–wiecznej Polsce dziewczęta miały takie same możliwości kształcenia się, jak chłopcy? Swoją odpowiedź krótko uzasadnij”.

3. Praca z drugim multimedium („Film”). Nauczyciel odtwarza pierwszy z filmów poświęcony szkolnictwu podstawowemu i szkołom prowadzonym przez wyznawców innych religii. Poleca uczniom, aby podzielili się na 4‑osobowe grupy i opracowali w nich odpowiedzi na polecenie nr 2: „Scharakteryzuj system szkolnictwa podstawowego w Rzeczypospolitej w wieku XVII”. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Prezentacja multimedialna + Sprawdź się”. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonywanych zadań wraz z uczniami.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Nauka i oświata w XVII‑wiecznej Rzeczypospolitej” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

3. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy grup uczniowskich.

Praca domowa:

1. Zapoznaj się z pozostałymi materiałami filmowymi w sekcji „Film”. Wykonaj dołączone do nich polecenia, związane z edukacją wyższą oraz nauką w Rzeczypospolitej w XVII wieku.

Materiały pomocnicze:

Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Materiały z badań, część pierwsza, K. Puchowski (red.), Warszawa 2017.

C. Hernas, Barok, Warszawa 2008.

Historia literatury polskiej w zarysie, red. A. Stępień, M. Wilkoń, Warszawa 1978.

Z. Libera, J. Pietrusiewiczowa, J. Rytel, Literatura polska. Od średniowiecza do oświecenia, Warszawa 1989.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Film”, aby przygotować się do późniejszej pracy.