Dla nauczyciela
Autor: Joanna Kalinowska
Przedmiot: Historia 2022, Historia
Temat: Nauka i oświata w XVII‑wiecznej Rzeczypospolitej
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
omawia rozwój szkolnictwa i piśmiennictwa w Rzeczypospolitej w XVII wieku.
opisuje, czym były szlacheckie podróże edukacyjne i jaką rolę pełniły w kształceniu szlachty.
charakteryzuje polski system szkolnictwa w XVII w.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Nauka i oświata w XVII‑wiecznej Rzeczypospolitej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Prezentacja multimedialna + Sprawdź się” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.
Faza wstępna:
Nauczyciel wyświetla uczniom temat oraz cel zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Przedstawia planowany przebieg lekcji.
Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Uczniowie próbują intuicyjnie zadać pytania, na które odpowiedzą w trakcie lekcji.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel poleca wybranej osobie (albo ochotnikowi), aby krótko przedstawił najważniejsze informacje dotyczące szkół średnich i wyższych w XVI‑wiecznej Rzeczypospolitej na podstawie przeczytanego przed zajęciami tekstu e‑materiału oraz treści prezentacji. W razie potrzeby uzupełnia informacje.
W kolejnym kroku prowadzący poleca, aby uczniowie w parach wykonali polecenie nr 2 z sekcji „Prezentacja multimedialna + Sprawdź się”. Po ustalonym czasie przedstawiciel wybranej pary omawia program nauczania w szkołach średnich w Rzeczpospolitej w XVII w. oraz wyjaśnia, czym różnił się od programu kolegiów jezuickich. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie nr 3: „Rozstrzygnij, czy w XVII–wiecznej Polsce dziewczęta miały takie same możliwości kształcenia się, jak chłopcy? Swoją odpowiedź krótko uzasadnij”.
Praca z drugim multimedium („Film”). Nauczyciel odtwarza pierwszy z filmów poświęcony szkolnictwu podstawowemu i szkołom prowadzonym przez wyznawców innych religii. Poleca uczniom, aby podzielili się na 4‑osobowe grupy i opracowali w nich odpowiedzi na polecenie nr 2: „Scharakteryzuj system szkolnictwa podstawowego w Rzeczypospolitej w wieku XVII”. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź.
Faza podsumowująca:
Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Prezentacja multimedialna + Sprawdź się”. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonywanych zadań wraz z uczniami.
Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Nauka i oświata w XVII‑wiecznej Rzeczypospolitej” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.
Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy grup uczniowskich.
Praca domowa:
Zapoznaj się z pozostałymi materiałami filmowymi w sekcji „Film”. Wykonaj dołączone do nich polecenia, związane z edukacją wyższą oraz nauką w Rzeczypospolitej w XVII wieku.
Materiały pomocnicze:
Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Materiały z badań, część pierwsza, K. Puchowski (red.), Warszawa 2017.
C. Hernas, Barok, Warszawa 2008.
Historia literatury polskiej w zarysie, red. A. Stępień, M. Wilkoń, Warszawa 1978.
Z. Libera, J. Pietrusiewiczowa, J. Rytel, Literatura polska. Od średniowiecza do oświecenia, Warszawa 1989.
Wskazówki metodyczne:
Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Film”, aby przygotować się do późniejszej pracy.