Dla nauczyciela
Autorka: Marzenna Śliwka
Przedmiot: Język polski
Temat: Młodopolska kontemplacja cielesności
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
opisuje tendencje postrzegania cielesności w literaturze okresu Młodej Polski,
interpretuje modernistyczne obrazy ukazujące malarskie wizje kobiety i śmierci,
wyjaśnia, dlaczego w literaturze młodopolskiej śmierć była często przedstawiana pod postacią kobiety,
porównuje sposób przedstawienia kobiecego ciała w wierszach z dwóch różnych epok.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
prezentacja multimedialna;
śniegowa kula.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć.
a) Dla ucznia. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał Młodopolska kontemplacja cielesności. Uczestnicy zajęć zapoznają się z treścią materiału przed lekcją.
b) Dla nauczyciela. Nauczyciel przygotowuje prezentację multimedialną przedstawiającą malarskie wizje kobiety i śmierci. Proponowane obrazy: Marian Wawrzeniecki, Śmierć każdego ułagodzi, 1898; Jacek Malczewski, Thanatos I, 1898; Jacek Malczewski, Śmierć, 1902; Witold Pruszkowski, Spadająca gwiazda, 1884; Teodor Axentowicz, Wiosna, 1900; Władysław Ślewiński, Czesząca się, 1897.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Faza realizacyjna:
Uczniowie oglądają prezentację przygotowaną przez nauczyciela, a następnie dzielą się wrażeniami. Nauczyciel zwraca uwagę na niektóre aspekty wybranych obrazów:
– Jakie emocje budzą w Was przedstawione dzieła?
– Jaka kolorystyka dominuje na obrazach?
Czy możecie określić nastrój poszczególnych obrazów?
– W jaki sposób przedstawione zostały kobiety?
– Jakie atrybuty znajdują się na dziełach? Jakie skojarzenia budzą? Co symbolizują?
Nauczyciel zwraca uwagę na to, że w młodopolskim malarstwie kobieta bywa personifikacją zjawisk abstrakcyjnych (np. śmierci, wiosny, piękna), intryguje erotyzmem.Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracowali metodą śnieżnej kuli, poszukując odpowiedzi na pytanie: Dlaczego – Twoim zdaniem – w czasach przełomu wieków popularnym uosobieniem śmierci była postać kobiety? Pierwszy etap pracy jest indywidualny: uczniowie samodzielnie opracowują odpowiedzi, następnie łączą się w pary, konfrontując zapisane pomysły. Kolejny etap to połączenie par w zespoły 4‑osobowe, które prowadzą dyskusję i weryfikują swoje przemyślenia, a wniosek omawiany jest na forum klasy. Na każdym etapie uczniowie zapisują swoje pomysły na nowej kartce. Nauczyciel dokonuje przeglądu przedstawianych przez uczniów rozwiązań i uzupełnia je w razie potrzeby.
Praca z multimedium. Uczniowie w dwuosobowych zespołach zapoznają się z treścią materiału w sekcji: „Audiobook” oraz poleceniem 1 i wspólnie rozwiązują zadanie.
Praca w grupach. Uczniowie porównują wiersze Tetmajera i Świrszczyńskiej. W pracy wykorzystują poniższe pytania pomocnicze oraz ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”:
– Kim jest podmiot liryczny? Jaką postawę prezentuje? (ćw. 4, 6)
– W jaki sposób została przedstawiona kobieta? Zwróćcie uwagę na środki i obrazy poetyckie (ćw. 3, 5)
– Jakie widzicie podobieństwa i różnice między wierszami? Zapiszcie wnioski.
Po upływie ustalonego czasu grupy przedstawiają swoje odpowiedzi. Nauczyciel czuwa nad prawidłowym przebiegiem zadania, udzielając uczniom informacji zwrotnej.
Faza podsumowująca:
W rozmowie podsumowującej nauczyciel zadaje pytania: na czym polegała młodopolska skłonność do idealizowania cielesności? Czy poetyckie przedstawienia ciała były celem samym w sobie, czy też towarzyszył im jakiś głębszy sens? Czy poetyckie przedstawienia cielesności mają jakiś związek z nastrojami epoki fin de siècle?
Praca domowa:
W sekcji „Sprawdź się” został zacytowany wiersz Virgini intactae Kazimierza Przerwy‑Tetmajera. Przeczytaj go uważnie i odpowiedz pisemnie na pytania:
– Jaką wizję cielesności przedstawił Tetmajer w swoim sonecie?
– Jaką funkcję pełnią pytania retoryczne?
– Jak rozumiesz ostatni wers utworu?Zadanie dodatkowe dla zainteresowanych uczniów: Wskaż dowolny utwór literacki, którego tematem jest ludzkie ciało. Opisz, w jaki sposób zostało w nim przedstawione.
Materiały pomocnicze:
Zenon Uryga, Odbiór liryki w klasach maturalnych, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.
Artur Hutnikiewicz, Młoda Polska, Warszawa 2002.
Zbiory cyfrowe Muzeum Narodowego w Warszawie.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przygotować własną prezentację multimedialną dzieł malarskich, których tematem jest kontemplacja kobiecego ciała.