Autor: Bartosz Krzymiński

Przedmiot: historia

Temat: Rzym pod rządami jednego. Dyktatura Sulli

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

IV. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:

1) charakteryzuje przemiany ustrojowe i społeczne (w tym problem niewolnictwa) w państwie rzymskim doby republiki oraz cesarstwa, z uwzględnienim roli Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje czym była rzymska dyktatura przed i za rządów Lucjusza Korneliusza Sulli;

• określa, jakie były słabości reżimu sullańskiego;

• ocenia przyczyny ukształtowania się pryncypatu przez pryzmat losów kolejnych dyktatorów w okresie schyłku republiki.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka

• analiza tekstu źródłowego

• dyskusja (przy innym wykorzystaniu audiobooka)

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputer;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• projektor.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z treścią e‑materiału (ale bez multimedium).

Faza wstępna

1. Podanie przez nauczyciela tematu lekcji oraz celów zajęć, ustalenie wspólnie z uczniami kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel wyświetla mapę republiki ok. 100 r. p.n.e. i prosi uczniów o krótkie opisanie sytuacji imperium rzymskiego ok. 100 r. p.n.e. ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji społecznej i konfliktów politycznych tego okresu. Wskazana osoba (lub ochotnik) udziela odpowiedzi, pozostali uczniowie dopowiadają swoje propozycje.

3. Następnie prowadzący pyta uczniów, dlaczego opisane przez nich okoliczności sprzyjały ukształtowaniu się jedynowładztwa w Rzymie. Jedna osoba zapisuje propozycje uczniów na tablicy. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi uczniów o zdefiniowanie pojęcia „dyktator”. Prawdopodobnie uczniowie odniosą się do współczesnego znaczenia tego terminu. W związku z tym po kilku odpowiedziach z klasy nauczyciel stwierdza, że Sullę, o którym będzie ta lekcja, istotnie możemy nazwać pierwszym dyktatorem we współczesnym tego słowa znaczeniu. Niemniej ważna jest znajomość genezy tego określenia.

2. Nauczyciel wyświetla na projektorze definicję rzymskiego pojęcia „dyktator” (Słownik kultury antycznej, red. Kulesza R., Warszawa 2016, s. 148) i prosi jednego z uczniów o przeczytanie jej na głos. Potem prosi uczniów o podanie różnic i podobieństw między współczesnym i antycznym znaczeniem terminu. Chodzi przede wszystkim o wskazanie, że pierwotnie czas urzędowania dyktatora był bardzo krótki (różnica), ale że władza istotnie była ogromna (podobieństwo). Uczniowie zgłaszają swoje propozycje odpowiedzi.

3. Nauczyciel przytacza w kolejnym kroku pojęcie „tyrana” i pyta uczniów, z jaką cywilizacją należy je łączyć i czy możemy je przyrównać do rzymskiego „dyktatora” (jeśli tak, to do którego znaczenia terminu: pierwotnego czy współczesnego?). Prosi też uczniów, aby na podstawie poznanego wcześniej materiału przedstawili okoliczności dojścia Sulli do władzy oraz jego poglądy polityczne (optymata). Pyta uczniów: W jaki sposób przekładały się one na dokonaną przez niego przebudowę kraju? Wskazana osoba (lub ochotnik) udziela odpowiedzi, pozostali uczniowie dopowiadają swoje propozycje.

4. Następnie nauczyciel odtwarza audiobook, a po jego odsłuchaniu prosi uczniów o samodzielne wykonanie polecenia 1. Po jego zrobieniu nauczyciel zachęca uczniów do wymienienia przyczyn, dla których dzieło Sulli było, ich zdaniem, nietrwałe. Wybrany uczeń lub uczennica zapisuje kolejne punkty na tablicy. Następnie uczniowie wskazują jedną– najbardziej ich zdaniem kluczową - przyczynę. Mogą przeprowadzić głosowanie.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi uczniów o przytoczenie imienia innego sławnego rzymskiego dyktatora (Juliusza Cezara). Przypomina okoliczności jego śmierci, a także wcześniejsze oskarżenia o dążenie do władzy królewskiej (nawiązując tu do cytatu z Appiana w medium bazowym nt. „królewskości” dyktatury Sulli). Nauczyciel pyta uczniów, jak ostatecznie rozwiązano ten problem, tzn. pogodzono jedynowładztwo z niechęcią do monarchii. Jeśli uczniowie nie wiedzą, krótko definiuje pojęcie pryncypatu.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćwiczenia 7 i 8 z sekcji Sprawdź się.

Materiały pomocnicze:

Beard M., SPQR. Historia starożytnego Rzymu, Poznań 2016.

Christ K., Historia Cesarstwa Rzymskiego. Od Augusta do Konstantyna, Poznań‑Gniezno 2016.

Jaczynowska M., Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1995.

Kulesza R., Świat starożytny. Historia starożytna i teksty źródłowe dla szkół średnich, Warszawa 2000.

Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012.

Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2008.

Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, t. 2, Wrocław 2004.

Chomicki G., Sprawski S., Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999.

Plutarch, Żywoty Sławnych Mężów, Kraków 1977.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Trzy przywołane w audiobooku opinie na temat przyczyn słabości państwa Sulli można przed lekcją rozdzielić między uczniów (podzielonych na trzy grupy), a następnie poprosić o ich zaprezentowanie w trakcie zajęć przed klasą. Następnie uczniowie mogą między sobą dyskutować i wybrać tę z przyczyn, którą uważają za decydującą.

Można również wykorzystać audiobook do ogólnego przedstawienia uczniom przyczyn niepowodzenia we wprowadzaniu w Rzymie rządów jednostki w „starym”, królewskim stylu. Mogłoby się to okazać szczególnie przydatne przy okazji charakteryzowania pryncypatu Augusta.