Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Ewolucja postrzegania miłości w wierszach Jana Kasprowicza

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje etapy w twórczości Jana Kasprowicza na podstawie sposobu opisywania miłości,
dokonuje analizy porównawczej wierszy J. Kasprowicza i K. Przerwy‑Tetmajera,
opisuje sposób wykorzytania motywu miłości w dziełach twórców różnych epok,
redaguje wypowiedź pisemną o charakterze argumentacyjnym.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Ewolucja postrzegania miłości w wierszach Jana Kasprowicza”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 2 zawartego w sekcji „Sprawdź się”.
Każdy uczeń wybiera jeden dowolny wiersz o tematyce miłosnej (mogą to być utwory z różnych epok). Klasa tworzy wspólną antologię tekstów w chmurze lub na platformie, tak aby wszyscy uczniowie oraz nauczyciel mogli zapoznać się z utworami przed lekcją.

Faza wprowadzająca:

Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz podaje temat lekcji.
Wprowadzenie do lekcji rozpoczyna się od przypomnienia faktów z biografii Kasprowicza. Nauczyciel prosi o to jednego z uczniów. Następnie, w dyskusji wstępnej, prowadzący zajęcia zadaje następujące pytania: jakie rodzaje miłości znane są z literatury od czasów starożytnych? W jakich utworach Kasprowicza się pojawiają? Jaki to ma związek z etapami życia poety?

Faza realizacyjna:

Uczniowie zapoznają się z udostepnionymi przez kolegów i koleżanki utworami poetyckimi o tematyce miłosnej. Nauczyciel wybiera kilka wierszy z udostępnionego zbioru, odczytuje ich fragmenty i prosi uczniów o rozpoznanie, jakiemu rodzajowi miłości jest poświęcony (philos, agape, eros). Uczestnicy zajęć rozpoznają cechy wspólne poetyckiego postrzegania w przyniesionych przez siebie przykładach oraz w utworach Jana Kasprowicza. Chętna lub wybrana osoba podsumowuje tę część lekcji.
Następnie uczniowie przystępują do pracy z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej grafikę z e‑materiału, uczniowie wysłuchują także fragmentów wierszy Kasprowicza dołączonych do galerii. Później, w parach, wykonują polecenie 1 i 2 dołączone do tej części e‑materiału.
Następnie uczniowie, indywidualnie, wykonują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” wybrane przez nauczyciela. Warto zwrócić uwagę na ciekawe ćw. 5, 6 i 7, które wymagają twórczej pracy z tekstami poetyckimi.

Faza podsumowująca:

Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.
W podsumowaniu lekcji uczniowie odpowiadają na kluczowe pytanie lekcji: Jak przebiegała ewolucja postrzegania miłości w wierszach Jana Kasprowicza? Nauczyciel ewentualnie uzupełnia ich odpowiedzi.

Praca domowa:

Ćwiczenie 8 z e‑materiału. Alternatywnie: napisz rozprawkę, w której wyrazisz własne zdanie na temat: Czy trzy rodzaje miłości (eros, philos i agape) mogą ze sobą współistnieć, czy wzajemnie się wykluczają?

Materiały pomocnicze:

Artur Hutnikiewicz, Młoda Polska, Warszawa 2004.
Witold Bobiński, Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Ilustracja interaktywna” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Sprawdź się