Dla nauczyciela

Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: Zwyczajność nieoczywista. Życie jako materia literacka. Dzienniki Witolda Gombrowicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
4. sporządza bibliografię i przypis bibliograficzny, także źródeł elektronicznych;
5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przeanalizuje fragmenty Dzienników Gombrowicza i zastanowi się, na czym polega gra autora z czytelnikiem;

  • określi cele doboru określonych treści w narracji pamiętnikarskiej;

  • wskaże językowe środki autokreacji narratora dziennika;

  • wyjaśni, na jakie potrzeby współczesnego czytelnika odpowiada forma dziennika.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed zajęciami:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o wypowiedź na temat wizerunku Gombrowicza i rozpoczyna rozmowę, stawiając pytania, skąd o tym wiemy, na podstawie czego możemy o tym wnioskować itp.

  2. Nauczyciel naprowadza uczniów na znaczenie dziennika pisarza jako sposobu kształtowania jego artystycznej tożsamości i publicznego wizerunku.

  3. Nauczyciel może podać przykłady innych dzienników znanych pisarzy.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji, nawiązując do rozmowy.

  2. Prowadzący zajęcia wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

  3. Nauczyciel może zrobić krótki wykład na temat sylwetki Gombrowicza – wizerunku, który w ogromnej mierze ukształtowany jest przez jego Dziennik.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

  2. Nauczyciel może rozwinąć temat gry literackiej z czytelnikiem prowadzonej przez Gombrowicza w Dzienniku.

  3. Nauczyciel może zaproponować uczniom dyskusję na temat: Czy autokreacja pisarza w dzienniku musi mieć granice? lub Czy dziennik może być fikcyjny? Jako przykład można przywołać fikcyjny dziennik Lermontowa).

  4. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Film 1” i wykonują kolejne polecenia. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel komentuje.

  5. Uczniowie zapoznają się treścią sekcji „Film 2” i wykonują kolejne polecenia oraz ćwiczenia 1‑3. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel komentuje.

  6. Nauczyciel może poprosić uczniów o samodzielne wybranie z Dziennika fragmentów prezentujących egocentryzm autora i sposób jego autokreacji.

  7. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat rozumienia określenia „zwyczajność nieoczywista”, zawartego w temacie lekcji.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie: przedstawienie cech gatunkowych dziennika.

  2. Nauczyciel prosi wybraną osobę o  podsumowanie: dokonanie charakterystyki Dziennika Gombrowicza oraz omówienie jego znaczenia w twórczości autora.

  3. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

  4. Na zakończenie nauczyciel może zaproponować uczniom wysłuchanie głośnego czytania wybranych fragmentów Dziennika.

Praca domowa:

Spróbuj napisać pierwszy odcinek własnego dziennika, starając się od początku kreować określony wizerunek. Wykorzystaj różnorodne formy wypowiedzi. Zamieść w swoim dzienniku zarówno opis konkretnych wydarzeń, jak i oryginalne przemyślenia.

Materiały pomocnicze:

  • Andrzej Sulikowski, Egotyzm i egotyzm o „Dzienniku” Witolda Gombrowicza, „Pamiętnik Literacki” 1979, nr 70/3.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film 1.” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Film 2.