Scenariusz zajęć

Autor: Patrycja Męcik, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zmieniają się promienie atomów i jonów w układzie okresowym?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

II. Budowa atomu. Uczeń:

3) wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi.

Zakres rozszerzony:

II. Budowa atomu. Uczeń:

5) wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• identyfikuje i opisuje ogólne tendencje zmian promieni atomów i jonów pierwiastków w układzie okresowym

• tłumaczy jak zmieniają się promienie atomowe w zależności od położenia pierwiastka w układzie okresowym

• porównuje wielkości promieni atomowych i promieni jonowych dla poszczególnych pierwiastków

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• analiza tekstu źródłowego;

• dyskusja dydaktyczna;

• metoda JIGSAW;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• słuchawki;

• rzutnik multimedialny;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: Czy istnieje reguła, która może pomóc Ci przewidzieć rozmiar atomu i jonu dla dowolnego pierwiastka układu okresowego?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia promień atomowy i promień jonowy.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie analizują tekst w dostępnych źródłach, w tym w e‑materiale, dotyczący promieni atomowych i jonowych. Następnie rozpoczyna się praca metodą JIGSAW. Nauczyciel prosi uczniów, aby odliczyli do pięciu, zapamiętując numer i uczniowie łączą się w grupy złożonych z tych samych numerów. Każdy numer otrzymuje inny zestaw atomów do porównania w czasie do 3 min.: I – sód i tlen; II – magnez i siarka; III – rubid i jod; IV – lit i frans; V – wapń i brom. Każdy uczestnik zostaje ekspertem, który w istotny sposób przyczyni się do sukcesu całej grupy. Każdy uczeń występuje w roli uczącego się i nauczającego. Zadaniem każdej grupy uczniów jest wybranie pierwiastka, którego atom ma większy promień oraz uzasadnienie swojej odpowiedzi.

2. Każda grupa zapoznaje się z informacjami w ramach swojego zagadnienia, korzystając z dostępnych źródeł. Efektem pracy powinno być wspólne opracowanie na podstawie dyskusji oraz uczenia się nawzajem.

3. Na umówiony znak uczniowie tworzą nowe grupy tak, aby w każdej nowej grupie znaleźli się eksperci z wszystkich pozostałych grup.

4. Eksperci kolejno relacjonują to, czego nauczyli się w swoich pierwotnych grupach, czyli ekspert grupy I uczy pozostałych tego, czego się nauczył sam przed chwilą itd. Uczący uczestnicy przekazują wiedzę pozostałym uczniom. Każda z grup w ten sposób zapoznaje się z całym materiałem przewidzianym do realizacji na danej jednostce lekcyjnej (czas ok. 10 min).

5. Eksperci wracają do swoich pierwotnych grup, konfrontują zdobytą wiedzę, uzupełniają, sprawdzają, czy wszyscy posiadają zbieżne informacje w omawianych kwestiach oraz sporządzają samodzielnie krótką notatkę do zeszytu.

6. Uczniowie w parach analizują medium bazowe, a następnie wykonują ćwiczenia dołączone do niego. Nauczyciel sprawdza przygotowane przez uczniów notatki.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium. Podaje polecenia:

• Dlaczego kationy metali mają mniejszy promień niż ich atomy?

• Dlaczego aniony niemetali mają większy promień niż ich atomy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia:

• Przypomnialem sobie, że...

• Co było łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem ...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel zleca uczniom do wykonania ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może zostać wykorzystana przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć lub sprawdzianu wiedzy.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Dlaczego kationy metali mają mniejszy promień niż ich atomy?

• Dlaczego aniony niemetali mają większy promień niż ich atomy?

2. Do pracy metodą JIGSAW nauczyciel zapisuje na kartkach pierwiastki, które uczniowie będą porównywać podczas pracy na lekcji.

• sód i tlen;

• magnez i siarka;

• rubid i jod;

• lit i frans;

• wapń i brom.