Scenariusz zajęć

Autor: Tadeusz Moroń

Przedmiot: chemia

Temat: Czy kwasy mogą reagować z niemetalami?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowym i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opisuje, w jakich warunkach niemetale reagują z kwasami;

• podaje przykład reakcji kwasu z niemetalem;

• planuje i wykonuje doświadczenie, w którym wykaże, że niektóre niemetale reagują z niektórymi kwasami;

• formułuje wnioski dotyczące reakcji niemetali z kwasami.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• cwiczenia uczniowskie;

• wirtualne laboratorium;

• mapa pojęciowa;

• kula śnieżna;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy:

• praca zbiorowa;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, marker.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie, dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje treści zamieszczone we wprowadzeniu e‑materiału.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów do pytania: z jakimi substancjami reagują kwasy? Moderator zapisuje pytanie oraz propozycje substancji na tablicy. Podopieczni wspólnie tworzą mapę pojęć, dorysowują kolejne pola, a następnie uzupełniają je o przykłady konkretnych reakcji.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: czy kwasy mogą reagować z niemetalami? Uczniowie, stosując metodę kuli śnieżnej, ustalają odpowiedź na pytanie oraz starają się uzasadnić swoją odpowiedź - nauczyciel rozdaje uczniom karteczki samoprzylepne. Moderator uzupełnia mapę pojęć o niemetale, jeżeli w fazie wstępnej nie zaproponowano.

2. Podsumowaniem tego fragmentu lekcji powinna być konkluzja: mechanizm reakcji kwasów z innymi związkami polega na tym, że gdy dana substancja reaguje z kwasem to dostarcza elektrony do jonów ${\text{H}}_3{\text{O}}^{+}$, które powstają w wyniku dysocjacji kwasów, np. $\text{Fe + 2HCl}$ -> ${\text{FeCl}}_2{\text{ + H}}_2\text{↑}$

   co można zapisać jonowo: ${\text{Fe + 2H}}_3{\text{O}}^{+}{\text{ + 2Cl}}^{-}$ -> ${\text{Fe}}^{2+}{\text{ + 2Cl}}^{-}{\text{ + H}}_2{\text{↑ + 2H}}_2\text{O}$

   jeżeli zapiszemy bilans elektronowy:

   Fe -> ${\text{Fe}}^{2+}$ + 2eIndeks górny -^-

   2${\text{H}}_3{\text{O}}^{+}$ + 2eIndeks górny -^- -> ${\text{H}}_2{\text{↑ + 2H}}_2\text{O}$.

   Takimi donorami elektronów są przeważnie metale. Niemetale przeważnie są akceptorami elektronów, więc nie mogą oddać elektrów jonowi oksoniowemu. Dlatego niemetale na ogół nie reagują z rozcieńczonymi kwasami.”

3. Wirtualne laboratorium. Uczniowie samodzielnie pracują w laboratorium. Na podstawie wykonanych eksperymentów wyciągają wnioski, zapisują w zeszytach. Samodzielnie podejmują próby napisania równań zachodzących reakcji chemicznych. Następnie konfrontują zapisane równania z informacjami zawartymi w treści e‑materiału. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów, wpiera ich i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Uczniowie formułują wnioski dotyczące reakcji niemetali z kwasami i prezentują je na forum. Podsumowująca konkluzja powinna brzmieć: reakcje kwasów utleniających z niemetalami nie są typowymi reakcjami, a ich przebieg zależy od warunków przebiegu reakcji.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Jakie kwasy zaliczamy do utleniających? Na czym polega roztwarzanie? Czy kwasy beztlenowe reagują z niemetalami? Na czym polega reakcja kwasu siarkowego(VI) z niemetalami?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/nauczyłem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może być użyte jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań. Medium może być również wykorzystane przez uczniów nieobecnych na lekcji jako uzupełnienie luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie kwasy zaliczamy do utleniających?

• Na czym polega roztwarzanie?

• Czy kwasy beztlenowe reagują z niemetalami?

• Na czym polega reakcja kwasu siarkowego(VI) z niemetalami?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• Karteczki samoprzylepne.