Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Teorie kwasów i zasad
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:
7) klasyfikuje substancje jako kwasy lub zasady zgodnie z teorią Brønsteda‑Lowry’ego; wskazuje sprzężone pary kwas – zasada.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wymienia teorie kwasów i zasad;
porównuje teorie kwasów i zasad;
opisuje zachowanie kwasowo‑zasadowe substancji amfiprotycznych;
zgodnie z definicją Brønsteda-Lowry'ego identyfikuje kwasy, zasady i sprzężone pary kwas‑zasada.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródłowego;
film edukacyjny;
ćwiczenia uczniowskie;
technika gadająca ściana;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca w parach;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do Internetu;
podręczniki tradycyjne;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica, kreda, pisak;
aplikacja do tworzenia zadań wielokrotnego wyboru/krzyżówek, np. Quizziz.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Dyskusja dydaktyczna wokół pytań nauczyciela: Czym są kwasy i zasady? Jakie znasz przykłady tych związków?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film edukacyjny przedstawiający rozwój teorii kwasów i zasad. Uczniowie zapisują najważniejsze informacje w zeszytach, a po projekcji filmu podają na forum poznane teorie kwasów i zasad wg Arrheniusa, Brønsteda-Lowry'ego i Lewisa.
Nauczyciel dzieli losowo uczniów na trzy grupy, rozdaje arkusze papieru A3/A2, mazaki, samoprzylepne kolorowe karteczki. Uczniowie tworzą plakaty:
I grupa – teoria Arrheniusa;
II grupa – teoria Brønsteda-Lowry'ego;
III grupa – teoria Lewisa.
Uczniowie przygotowują plakaty w sposób prosty, ułatwiający wszystkich uczniom przyswojenie wiedzy. Podczas pracy mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów. Plakaty zostaną pozostawione w sali i będą pomocą naukową dla pozostałych uczniów. Po wykonaniu zadania liderzy grup prezentują efekty pracy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel podsumowuje całość i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
Nauczyciel zapisuje na tablicy kilka przykładów zasad i kwasów (, , ). Chętni uczniowie zgłaszają się i decydują, które z nich są kwasami i zasadami wg Arrheniusa, Bronsteda-Lowry’ego oraz Lewisa. Następnie mają za zadanie zapisać odpowiednie równania reakcji dla wskazanych przykładów i ustalić pary sprzężonych kwasów i zasad wg Teorii Bronsteda-Lowry’ego. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną zapisów.
Uczniowie samodzielnie analizują przykład 1 zawarty w e‑materiale.
Na podstawie analizy przykładu 1 w e‑materiale uczniowie w parach mają za zadanie wymyślić analogiczne zadanie i zapisać do niego rozwiązanie. Po wymyśleniu przykładu uczniowie mają przekazać zadanie do rozwiązania parze z sąsiedztwa (nauczyciel monitoruje). Rozwiązania i wspólną pracę uczniów sprawdza nauczyciel. Jeśli jakiś przykład jest kontrowersyjny zapisuje go na tablicy i wyjaśnia. Uczniowie, którzy niepoprawnie rozwiązali przykłady lub przykłady były niepoprawnie skonstruowane wykonują zadanie ponownie (ewentualnie mogą dokończyć w domu).
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów, by każdy z nich, korzystając z generatora z wykorzystaniem aplikacji, np. Quizziz, ułożył pytanie testowe jednokrotnego wyboru (lub wielokrotnego wyboru lub krzyżówkę, w zależności od użytego generatora). Pytanie/krzyżówka ma odnosić się do zagadnień poruszanych na lekcji. Następnie uczniowie wymieniają się zadaniami/krzyżówkami lub wspólnie rozwiązują kilka z nich. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonania zadania.
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że..
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Film edukacyjny mogą wykorzystać podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności na lekcji.
Materiały pomocnicze:
1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Jakie znasz teorie kwasów i zasad? Jak zinterpretujesz kolejno teorie: Arrheniusa; Brønsteda-Lowry'ego; Lewisa?
Nauczyciel przygotowuje:
arkusze papieru A2/A3;
mazaki;
kolorowe samoprzylepne karteczki (sklerotki);
masa wielokrotnego klejenia.
Jones Loretta, Atkins Peter: Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje, Warszawa 2018, Wydawnictwo Naukowe PWN.