Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Teorie kwasów i zasad

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

7) klasyfikuje substancje jako kwasy lub zasady zgodnie z teorią Brønsteda‑Lowry’ego; wskazuje sprzężone pary kwas – zasada.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia teorie kwasów i zasad;

• porównuje teorie kwasów i zasad;

• opisuje zachowanie kwasowo‑zasadowe substancji amfiprotycznych;

• zgodnie z definicją Brønsteda-Lowry'ego identyfikuje kwasy, zasady i sprzężone pary kwas‑zasada.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• film edukacyjny;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do Internetu;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda, pisak;

• aplikacja do tworzenia zadań wielokrotnego wyboru/krzyżówek, np. Quizziz.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Dyskusja dydaktyczna wokół pytań nauczyciela: Czym są kwasy i zasady? Jakie znasz przykłady tych związków?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film edukacyjny przedstawiający rozwój teorii kwasów i zasad. Uczniowie zapisują najważniejsze informacje w zeszytach, a po projekcji filmu podają na forum poznane teorie kwasów i zasad wg Arrheniusa, Brønsteda-Lowry'ego i Lewisa.

2. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na trzy grupy, rozdaje arkusze papieru A3/A2, mazaki, samoprzylepne kolorowe karteczki.  Uczniowie tworzą plakaty:

• I grupa – teoria Arrheniusa;

• II grupa – teoria Brønsteda-Lowry'ego;

• III grupa – teoria Lewisa.

  Uczniowie przygotowują plakaty w sposób prosty, ułatwiający wszystkich uczniom przyswojenie wiedzy. Podczas pracy mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów. Plakaty zostaną pozostawione w sali i będą pomocą naukową dla pozostałych uczniów. Po wykonaniu zadania liderzy grup prezentują efekty pracy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel podsumowuje całość i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

3. Nauczyciel zapisuje na tablicy kilka przykładów zasad i kwasów ($\text{NaOH}$, ${\text{H}}_2{\text{SO}}_{4,}{\text{CH}}_3\text{COOH}$, ${\text{HClO}}_4$). Chętni uczniowie zgłaszają się i decydują, które z nich są kwasami i zasadami wg Arrheniusa, Bronsteda-Lowry’ego oraz Lewisa. Następnie mają za zadanie zapisać odpowiednie równania reakcji dla wskazanych przykładów i ustalić pary sprzężonych kwasów i zasad wg Teorii Bronsteda-Lowry’ego. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną zapisów.

4. Uczniowie samodzielnie analizują przykład 1 zawarty w e‑materiale.

5. Na podstawie analizy przykładu 1 w e‑materiale uczniowie w parach mają za zadanie wymyślić analogiczne zadanie i zapisać do niego rozwiązanie. Po wymyśleniu przykładu uczniowie mają przekazać zadanie do rozwiązania parze z sąsiedztwa (nauczyciel monitoruje). Rozwiązania i wspólną pracę uczniów sprawdza nauczyciel. Jeśli jakiś przykład jest kontrowersyjny zapisuje go na tablicy i wyjaśnia. Uczniowie, którzy niepoprawnie rozwiązali przykłady lub przykłady były niepoprawnie skonstruowane wykonują zadanie ponownie (ewentualnie mogą dokończyć w domu).

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów, by każdy z nich, korzystając z generatora z wykorzystaniem aplikacji, np. Quizziz, ułożył pytanie testowe jednokrotnego wyboru (lub wielokrotnego wyboru lub krzyżówkę, w zależności od użytego generatora). Pytanie/krzyżówka ma odnosić się do zagadnień poruszanych na lekcji. Następnie uczniowie wymieniają się zadaniami/krzyżówkami lub wspólnie rozwiązują kilka z nich. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonania zadania.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że..

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny mogą wykorzystać podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Jakie znasz teorie kwasów i zasad? Jak zinterpretujesz kolejno teorie: Arrheniusa; Brønsteda-Lowry'ego; Lewisa?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• arkusze papieru A2/A3;

• mazaki;

• kolorowe samoprzylepne karteczki (sklerotki);

• masa wielokrotnego klejenia.

3. Jones Loretta, Atkins Peter: Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje, Warszawa 2018, Wydawnictwo Naukowe PWN.