Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Słowiaństwo jako synteza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele lekcji. Uczeń:

• Poznasz wpływ myśli Hegla na polską filozofię narodową.

• Przeanalizujesz ideę słowiaństwa jako syntezy i ideę misji dziejowej Polaków.

• Porównasz historiozofię Hegla i polskich filozofów narodowych.

• Określisz podstawowe pojęcia z heglowskiej filozofii dziejów.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozpoznaje związki między filozofią a innymi działami kultury europejskiej, zwłaszcza między filozofią a sztuką (w tym literaturą piękną), religią i nauką;

• omawia poglądy filozofów reprezentatywnych dla poszczególnych epok kultury europejskiej;

• umie pisać tekst (esej) filozoficzny, w którym – korzystając ze zdobytej wiedzy z zakresu logiki i historii filozofii – identyfikuje się i rozpatruje określone poglądy filozoficzne.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• praca z multimedium;

• praca z tekstem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów, żeby na następne zajęcia przypomnieli sobie główne idee filozofii Hegla, rozważyli, jakie miejsce pośród nich zajmuje filozofia dziejów oraz spróbowali ocenić trudność jej zrozumienia i interpretacji na tle pozostałych dziedzin jego systemu. Dodatkowo, jeden lub dwoje wybranych uczniów mają za zadanie przygotować kilka fragmentów tekstów polskich literatów epoki romantyzmu, które byłyby świadectwem realizacji idei mesjanizmu. Zadanie można zrealizować w powiązaniu z programem nauczania z języka polskiego.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie. Na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla temat lekcji, następnie omawia cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel sprawdza przedwiedzę uczniów, zadając im pytania o filozofię Hegla i znaczenie filozofii dziejów oraz o trudność jej rozumienia i interpretacji. Pyta również, dla jakich filozofów myśl niemieckiego filozofa stała się inspiracją i jakie były tego przyczyny.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj”. Po zapoznaniu się z tekstem omawiają go w parach, wynotowując najważniejsze problemy. Jeśli ucziowie mają problem ze zrozumieniem tekstu, notują również swoje wątpliwości oraz pytania. Po wyznaczonym czasie nauczyciel wspólnie z uczniami omawia przeczytane fragmenty. Uczniowie samodzielnie formułują notatkę podsumowującą zdobytą wiedzę. Mogą się w niej posłużyć pytaniami i poleceniami zawartymi w tekście w sekcji „Przeczytaj”.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Schemat”. Odczytanie polecenia do multimedium: Przeanalizuj poniższy schemat obrazujący historiozofię Augusta Cieszkowskiego. Rozważ, na czym polegały różnice pomiędzy historiozofiami niemieckiego i polskiego filozofa. Oceń, które idee filozofii narodowej, wcześniej przedstawione w lekcji, przejawiają się w tym schemacie. Wspólna praca całego zespołu klasowego nad odpowiedziami.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się” od 2 do 5. Po wyznaczonym czasie następuje weryfikacja odpowiedzi i omówienie tej części lekcji.

4. Wybrani przed lekcją uczniowie prezentują przygotowane przez siebie fragmenty literackie świadczące o realizacji idei mesjanizmu w polskiej literaturze romantycznej. Cały zespół klasowy wskazuje i nazywa poglądy obecne w tekstach.

Faza podsumowująca:

1. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, a następnie wszyscy wspólnie omawiają: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego.

2. Następnie nauczyciel zadaje uczniom pytania, np.
   – Czym różni się filozofia narodu od filozofii narodowej?
   – Na czym polegały zmiany wprowadzone przez polskich filozofów narodowych w doktrynie Hegla?
   – Które spośród jego twierdzeń mogły zostać przyjęte, a które wymagały zmiany lub doprecyzowania?

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćw. 7 i 8.

2. Wybierz jednego z myślicieli zaprezentowanych w e‑materiale. Napisz esej filozoficzny, w którym udowodnisz, że był on mesjanistą. Jeśli to potrzebne, skorzystaj z dodatkowych źródeł informacji.

Materiały pomocnicze:

• Jakubowski M.N., Historiozofia jako filozofia praktyczna. Hegel a polska filozofia czynu, Bydgoszcz 1991.

• Jakubowski M.N., Narodowe i Uniwersalne. Cztery studia o polskiej filozofii politycznej doby romantyzmu, Toruń 2002.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do podsumowania lekcji.