Scenariusz zajęć

Autor: Patrycja Męcik, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak obliczyć szybkość reakcji chemicznych?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

IV. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń:

1) definiuje szybkość reakcji (jako zmianę stężenia reagenta w czasie);

Zakres rozszerzony

IV. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń:

1) definiuje i oblicza szybkość reakcji (jako zmianę stężenia reagenta w czasie);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcie szybkości reakcji chemicznej;

• oblicza szybkość reakcji chemicznej;

• rysuje wykres zależności stężenia reagentów od czasu;

• na podstawie danych doświadczalnych oblicza szybkość reakcji chemicznej.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;.mapa myśli;

• kula śniegowa;

• analiza tekstu źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• rzutnik multimedialny;

• słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: Jak obliczamy prędkość jadącego samochodu? Jak wykonać obliczenia, aby otrzymać konkretną wartość szybkości reakcji chemicznej? Jak przeprowadzamy pomiar szybkości reakcji? Czym różnią się pojęcia prędkość i szybkość, kiedy które stosujemy?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia szybkości reakcji chemicznej. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło szybkość reakcji, uczniowie podają swoje pomysły w formie mapy myśli, zapisują w swoich zeszytach podane propozycje.

Faza realizacyjna:

1. Praca w czwórkach. Nauczyciel rozdaje uczniom kartki A4 i zadaje uczniom pytania, zapisuje na tablicy: Czy i jak można zmierzyć szybkość reakcji chemicznej? Czy przez cały czas przebiegu reakcji szybkość jej jest taka sama, czy się zmienia? Uczniowie starają się w grupach ustalić odpowiedzi, po czym chętni lub wskazani uczniowie z grupy odpowiadają na postawione pytania. Po zaprezentowaniu odpowiedzi przez grupy uczniowie z pomocą nauczyciela starają się wspólnie ustalają poprawne odpowiedzi. Nauczyciel wspiera uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

2. Uczniowie analizują w e‑materiale tekst dotyczący obliczania szybkości reakcji chemicznej, konfrontują wypracowany wcześniej sposób obliczania z informacjami zawartymi w tekście,  po czym indywidualnie wykonują polecenie 1 i 2 zawarte w bloku tekstowym e‑materiału. Po wykonaniu zadania chętni lub wskazani uczniowie podchodzą do tablicy, gdzie rozwiązują i tłumaczą rozwiązanie poleceń. Nauczyciel monitoruje i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

3. Uczniowie samodzielnie analizują medium bazowe (film samouczek) i sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia załączone do medium.

4. Uczniowie indywidualnie konfrontują swoją mapę myśli z informacjami, które pozyskali w e‑materiale, sprawdzają czy podane przez nich informacje są prawdziwe i dopisują jeszcze inne nowe.

5. Nauczyciel informuje uczniów, że będą rozwiązywali zadania (6‑8) zawarte w e‑materiale dotyczące obliczeń związanych z szybkością reakcji chemicznych. Mówi, że uczniowie będą pracowali metodą kuli śniegowej:

• Najpierw indywidualnie opracują odpowiedź na podane zadania.

• Potem połączą się w pary, porównają swoje propozycje i spiszą na osobnej kartce listę swoich wspólnych rozwiązań.

• Następnie uczniowie zgromadzą się w czwórkach i w podobny sposób skonfrontują swoje stanowiska, a zebrane rozwiązania zapiszą na nowej kartce.

• W dalszej części uczniowie połączą się w jeszcze liczniejsze grupy, aż wobec postawionego problemu wypowie się cała klasa. Wszystkie uzgodnione na forum całej klasy odpowiedzi wraz z argumentami zostaną zapisane na tablicy.

4. Po wykonaniu zadania i ustaleniu wspólnie przez uczniów rozwiązania/odpowiedzi nauczyciel weryfikuje ją i w razie potrzeby uzupełnia.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np.:

• Co to jest szybkość reakcji chemicznej?

• Za pomocą jakich wzorów możemy wyznaczyć szybkość reakcji chemicznej?

• Jaka jest jednostka szybkości reakcji chemicznej?

• Jakie metody pozwalają na pomiar danych za pomocą, których możliwe jest obliczenie szybkości reakcji chemicznej?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel zleca uczniom wykonanie pozostałych ćwiczeń w e‑materiale.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany jako pomoc podczas rozwiązywania ćwiczeń zadanych w ramach pracy domowej oraz podczas przygotowywania się do sprawdzianu.

Materiały pomocnicze:

1. Arkusze A4;

2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest szybkość reakcji chemicznej?

• Za pomocą jakich wzorów możemy wyznaczyć szybkość reakcji chemicznej?

• Jaka jest jednostka szybkości reakcji chemicznej?

• Jakie metody pozwalają na pomiar danych za pomocą których możliwe jest obliczenie szybkości reakcji chemicznej?