Autorka: Małgorzata Krzeszowska

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Teoria człowieka sowieckiego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

III. Struktura społeczna i problemy społeczne.

Uczeń:

5) rozważa zasadność teorii „człowieka sowieckiego” (bierność, roszczeniowość wobec państwa), odnosząc się do konkretnych współczesnych przykładów.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcie człowieka sowieckiego;

• charakteryzuje człowieka sowieckiego;

• analizuje, czy współczesny Polak ma w sobie cechy homo sovieticus.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• mapa myśli;

• metoda plakatu;

• rozmowa nauczająca.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• kartki A3, pisaki.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Uczniowie na tablicy zapisują pojęcie komunizm. Następnie przypominają sobie wszystko, co wiedzą na ten temat, i tworzą na tablicy mapę myśli. Na koniec podkreślają pojęcia, które odnoszą się do mentalności człowieka.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają się z treścią lekcji, a następnie krótko omawiają genezę pojęcia homo sovieticus. Następnie wykonują ćwiczenia 1 i 2 z e‑materiału.

2. Następuje podział na dwie grupy. Uczniowie zapoznają się z filmem, przy czym jedna grupa zwraca uwagę na historyczne ujęcie człowieka sowieckiego, a druga – na współczesne.

3. Uczniowie w grupach wykonują plakaty przedstawiające cechy człowieka sowieckiego (wzór plakatu w załączniku): jedna w ujęciu historycznych, a druga – współczesnym. Wyniki pracy prezentowany jest na forum, po czym krótko porównują cechy jednego i drugiego. Na koniec wybrana osoba formułuje wnioski.

4. Następnie odbywa się krótka dyskusja: „Czy współczesny Polak jest przedstawicielem homo sovieticus?”. Uczniowie wypowiadają się na ten temat, a wnioski zamieszczają w ćwiczeniu 2 do filmu.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie dokańczają zdanie : „Homo sovieticus jest jak… ponieważ…”.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Wzór plakatu:

Piotr Wdowiak, Homo postsovieticus lub Homo sovieticus po latach, racjonalista.pl.

Józef Tischner, Etyka solidarności i Homo sovieticus, Kraków 1992.

aszw/ gma/, Aleksijewicz: czerwone imperium odeszło, ale sowiecki człowiek pozostał, dzieje.pl.

awl/ jo/ ap/, Centrum Lewady: 2/3 Rosjan żałuje rozpadu ZSRS, dzieje.pl.

Józef Tischner, Spowiedź rewolucjonisty. Czytając „Fenomenologię ducha” Hegla, Kraków 1993.

Rafał Woś, Homo sovieticus po latach, tygodnikpowszechny.pl.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Po zapoznaniu się z multimedium uczniowie mogą przygotować krótki referat na temat człowieka sowieckiego.