Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Magdalena Fuhrmann
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Społeczne i ekonomiczne skutki ubytku naturalnego ludności w krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II
Podstawa programowa
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Wiedza geograficzna.
1) Poznawanie terminologii geograficznej.
2) Zaznajomienie z różnorodnymi źródłami i metodami pozyskiwania informacji geograficznej.
3) Poznanie zróżnicowania środowiska geograficznego, głównych zjawisk i procesów geograficznych, ich uwarunkowań i konsekwencji.
II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.
1) Korzystanie z planów, map fizycznogeograficznych i społeczno‑gospodarczych, fotografii, zdjęć lotniczych i satelitarnych, rysunków, wykresów, danych statystycznych, tekstów źródłowych, technologii informacyjno‑komunikacyjnych oraz geoinformacyjnych w celu zdobywania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
4) Formułowanie twierdzeń o podstawowych prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska geograficznego.
5) Ocenianie zjawisk i procesów politycznych, społeczno‑kulturowych oraz gospodarczych zachodzących w Polsce o w różnych regionach świata.
7) Krytyczne, odpowiedzialne ocenianie przemian środowiska przyrodniczego oraz zmian społeczno‑kulturowych i gospodarczych w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.
8) Wykonywanie obliczeń matematycznych z zakresu geografii fizycznej i społeczno‑ekonomicznej w celu wnioskowania o zjawiskach i procesach geograficznych.
9) Rozwijanie umiejętności komunikowania się i podejmowania konstruktywnej współpracy w grupie.
III. Kształtowanie postaw.
1) Rozwijanie zainteresowań geograficznych, budzenie ciekawości świata.
2) Docenianie znaczenia wiedzy geograficznej w poznawaniu i kształtowaniu przestrzeni geograficznej.
3) Dostrzeganie aplikacyjnego charakteru geografii.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludność, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.
Uczeń:
4) rozumie społeczno‑kulturowe uwarunkowania zróżnicowania modelu rodziny i poziomu dzietności w różnych regionach świata;
5) omawia przyczyny i konsekwencje procesu starzenia się ludności oraz jego zróżnicowania na świecie.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia pojęcie ubytku naturalnego,
omawia ekonomiczne i społeczne skutki ubytku naturalnego oraz wyjaśnia zależności między nimi (tworzy schemat przyczynowo‑skutkowy)
omawia zależność między poziomem rozwoju społeczno‑gospodarczego państw a ubytkiem naturalnym.
Strategie nauczania: asocjacyjna
Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE
Forma zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, zeszyt
Materiały pomocnicze
Okólski M., Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
Okólski M., Reprodukcja ludności a modernizacja społeczeństwa. Polski syndrom, Książka i Wiedza, Warszawa 1988.
Okólski M., Teoria przejścia demograficznego, PWE, Warszawa 1990.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel zadaje uczniom pytanie, czym jest ruch naturalny ludności i jakie są jego składowe.
Przedstawienie celów lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel kolejno omawia zagadnienia przedstawione w e‑materiale.
Po przedstawieniu i wyjaśnieniu e‑materiału, nauczyciel w formie ustnej weryfikuje zrozumienie materiału przez uczniów.
Uczniowie wspólnie z nauczycielem zapoznają się z grafiką interaktywną.
Uczniowie w grupach wykonują polecenia do grafiki interaktywnej. Uczniowie wykonują stosowne notatki w zeszycie.
Po wykonaniu poleceń grupy kolejno prezentują jeden skutek ubytku naturalnego, objaśniają go i zastanawiają się, w jaki sposób można ograniczyć dany skutek. We wspólnej dyskusji uczniowie omawiają zależność między poziomem rozwoju społeczno‑gospodarczego państw a ubytkiem naturalnym
Uczniowie wykonują własne notatki w zeszytach i ewentualnie korygują swoje wcześniej przygotowane odpowiedzi.
Faza podsumowująca
Uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel czuwa nad poprawnością odpowiedzi uczniów.
Przypomnienie celów lekcji.
Podsumowanie wiedzy zaprezentowanej na lekcji.
Utrwalenie najważniejszych treści, szczególnie tych, które sprawiały uczniom najwięcej problemów podczas zajęć.
Ocena pracy uczniów podczas lekcji.
Praca domowa
Przygotowanie pracy pisemnej na temat możliwych działań w skali kraju w ramach polityki pronatalistycznej oraz na temat związków pomiędzy rozwojem społeczno‑gospodarczym a ubytkiem naturalnym ludności (uczniowie mogą wykorzystać tabelę z części „Przeczytaj” e‑materiału).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Grafika interaktywna zawarta w e‑materiale może zostać wykorzystana podczas powtórzenia materiału z działu „Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze” (zakres podstawowy: VIII). Może znaleźć uzupełniające bądź kontekstowe zastosowanie także podczas innych zajęć dotyczących demografii (zakres podstawowy: VIII. 2, VIII. 3; zakres rozszerzony: XXI. 1).