Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Co wiąże Rafała Wojaczka z nurtem poezji turpistycznej?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

6) rozpoznaje w utworach literackich konwencje: baśniową, oniryczną, turpistyczną, nadrealistyczną, postmodernistyczną;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

wyjaśnia, dlaczego Rafał Wojaczek jest nazywany polskim Arturem Rimbaudem,
interpretuje wybrane wiersze Wojaczka (Pewne rymy, Groteska odjazdu) w kontekście wiersza Padlina Artura Rimbauda,
wskazuje w interpretowanych utworach elementy obrazowania turpistycznego.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów, by przypomnieli sobie barokowe obrazy wykorzystujące motyw tańca śmierci i motyw vanitas. Poleca, by zwrócili szczególną uwagę na sposób przedstawiania rozkładu ludzkiego ciała i wizerunek śmierci. Zainteresowane osoby mogą przygotować prezentację, najlepiej ilustrowaną muzyką (jej dobór oczywiście należy do uczniów).
Wszystkim uczniom nauczyciel poleca, by zapoznali się z blokiem tekstowym oraz galerią zdjęć interaktywnych zamieszczonymi w e‑materiale Co wiąże Rafała Wojaczka z nurtem poezji turpistycznej?.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Nauczyciel pyta: Czy wiecie, czym charakteryzuje się turpizm? Dlaczego twórcy (barokowi albo współcześni) zajmowali się zjawiskami, od których ludzie raczej uciekają (rozkład, przemijanie, kalectwo, śmierć)?

Faza realizacyjna:

Nauczyciel prosi chętną lub wybraną osobę o odczytanie wiersza Ch. Baudelaire'a Padlina. Pozostali uczestnicy zajęć mają za zadanie, słuchając, wynotować elementy obrazowania turpistycznego. Później wybrane osoby odczytują swoje propozycje, a inni uczniowie mogą je uzupełnić.
Uczniowie dzielą się na dwie grupy, pierwsza wykonuje ćwiczenia związane z wierszem Pewne rymy, druga związane z Groteską odjazdu. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel prosi wybrane osoby o przedstawienie odpowiedzi i weryfikuje ich poprawność.
Następnie nauczyciel pyta: co sądzicie na temat autokreacji artystycznej Rafała Wojaczka? Przecież w dużej mierze oparta jest na fascynacji tym, co w potocznym rozumieniu poezja powinna omijać. Uczniowie swobodnie dyskutują, wykorzystując informacje z bloku tekstowego i podpierając się cytatami z wierszy Rafała Wojaczka zamieszczonymi w galerii zdjęć interaktywnych. Następnie wykonują w parach ćw. 7 z sekcji „Sprawdź się”, które może być podsumowaniem dyskusji.

Faza podsumowująca:

Podsumowaniem lekcji może być odpowiedź na pytanie zawarte w ćw. 8: Niektórych artystów już za życia otacza legenda. Kto i dlaczego tworzy poetyckie legendy? Uczniowie odpowiadają swobodnie, a nauczyciel przysłuchuje się ich rozmowie.

Praca domowa:

W ramach zadania domowego uczniowie wykonują ćw. 9 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Tomasz Kunz, „Ja”, którego nie było: transformacje podmiotowości w liryce Rafała Wojaczka, „Pamiętnik Literacki”, 85/4.
Romuald Cudak, Biblia Rafała Wojaczka, Katowice 1993.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Ilustracja interaktywna” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Sprawdź się