Autorka: Anna Wąsiel‑Alberska

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Reżim autorytarny – geneza i funkcjonowanie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VIII. Modele sprawowania władzy.

Uczeń:

18) rozpoznaje przejawy zagrożeń dla funkcjonowania demokracji; porównuje specyfikę państwa autorytarnego i totalitarnego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje genezę i sposób funkcjonowania systemu autorytarnego;

• ocenia zakres praw i wolności obywatelskich w autorytaryzmie;

• klasyfikuje działające w systemie autorytarnym ugrupowania polityczne;

• wyjaśnia genezę kształtowania się systemów autorytarnych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• mapa myśli;

• film;

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Uczniowie proszeni są o wypisanie na tablicy wszystkich cech reżimu autorytarnego. Powstaje z tego mapa myśli.

3. Nauczyciel weryfikuje pracę uczniów, wykreślając pojęcia niebędące cechami autorytaryzmu.

Faza realizacyjna

1. Klasa ma się podzielić na cztery grupy. Każda z nich dostaje zadanie, aby scharakteryzować jedną z cech reżimu autorytarnego:

• genezę autorytaryzmu – rolę jednostki (przywódcy),

• ograniczony pluralizm polityczny;

• biurokratyczną, scentralizowaną władzę;

• prawa i wolności obywatelskie.

2. Każda z grup przedstawia przygotowaną przez siebie charakterystykę.

3. Uczniowie oglądają film Co różni autorytaryzm od totalitaryzmu (rozmowa z prof. Andrzejem Antoszewskim) i na jego podstawie oceniają, czy ich wizja autorytaryzmu odpowiada wizji naukowej.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie proszeni są o odpowiedź na pytanie: Czy twoim zdaniem łatwiej reżimowi autorytarnym przekształcić się w totalitaryzm, czy w demokrację? Jakie czynniki mogą wpływać na kierunki ewolucji systemu autorytarnego?

2. Dyskusja, nad której przebiegiem czuwa nauczyciel. Wybrana/chętna osoba moderuje dyskusję i podsumowuje ją.

3. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenia 7–9.

Praca domowa:

Uczniowie proszeni są o napisanie pracy na temat: „Jakie cechy powinni mieć obywatele państwa autorytarnego, aby mogło ono przekształcić się w demokrację?”.

Materiały pomocnicze:

• Andrzej Antoszewski, Ryszard Herbut, Systemy polityczne współczesnego świata, Gdańsk 2001.

• Juan Linz, Totalitaryzm i autorytaryzm, [w:] Władza i społeczeństwo, wyb. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995.

• IAR, Opozycja w Turcji: dzisiaj rozpoczyna się ustrój autorytarny, 9.07.2018 r., fakty.interia.pl.

• Marek Bankowicz, Ewolucja ustroju politycznego, [w:] Polska XX wieku, red. Wiesław Kozub‑Ciembroniewicz, Bogdan Szlachta, Kraków 2010.

• Marcin Matczak, Prof. Marcin Matczak: Dlaczego odnawia się autorytaryzm i jak temu przeciwdziałać?, 9.01.2019 r., archiwumosiatynskiego.pl.

• Przemysław Pacuła, Przyszłość Korei Północnej, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2012, nr III‑IV (23‑24), s. 182–183.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film dotyczący przemian formy rządów może stać się podsumowaniem pracy w grupach.