Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Sztuki plastyczne a poezja: jak interpretować tekst poetycki i dzieło plastyczne

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
5) rozróżnia typy argumentów, w tym argumenty pozamerytoryczne (np. odwołujące się do litości, niewiedzy, groźby, autorytetu, argumenty ad personam);
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
11. korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • pozna słownictwo przydatne przy tworzeniu interpretacji dzieł malarskich;

  • określi etapy przeprowadzania interpretacji porównawczej dzieła poetyckiego i malarskiego;

  • dokona interpretacji porównawczej obrazu Władysława Podkowińskiego Szał i wiersza Wandy Stanisławskiej Szał (Przed obrazem Podkowińskiego).

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • praca z tekstem;

  • śniegowa kula.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Sztuki plastyczne a poezja: jak interpretować tekst poetycki i dzieło plastyczne”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Schematy” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Chętne osoby prezentują prace, które wykonały przed lekcją. W ten sposób wprowadzamy uczniów w świat sztuk plastycznych.

  2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i prosi uczniów, by na podstawie wiadomości zdobytych przed lekcją zaproponowali cel zajęć oraz kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Kula śniegowa. Nauczyciel informuje uczniów, że będą poszukiwać odpowiedzi na pytanie związane z tematem zajęć „Sztuki plastyczne a poezja: jak interpretować tekst poetycki i dzieło plastyczne”. Mówi, że uczniowie będą pracowali metodą kuli śniegowej:
    a. najpierw indywidualnie opracują odpowiedź na zadane pytanie: Jakie czynności należy wykonać na poszczególnych etapach analizy dzieła poetyckiego i działa malarskiego?,
    b. potem połączą się w pary, porównają swoje propozycje i spiszą na osobnej kartce listę swoich wspólnych rozwiązań,
    c. następnie uczniowie zgromadzą się w czwórkach i w podobny sposób skonfrontują swoje stanowiska, a zebrane rozwiązania zapiszą na nowej kartce,
    d. w dalszej części uczniowie połączą się w jeszcze liczniejsze grupy, aż wobec postawionego problemu wypowie się cała klasa. Wszystkie uzgodnione na forum całej klasy odpowiedzi wraz z argumentami zostają zapisane na tablicy.
    Po wykonaniu zadania i ustaleniu wspólnie przez uczniów rozwiązania/odpowiedzi nauczyciel weryfikuje ją i w razie potrzeby uzupełnia.

  2. Uczniowie konfrontują swoje spostrzeżenia na temat analizy działa poetyckiego i działa malarskiego ze schematem przedstawionym w lekcji.

  3. Uczniowie wykonują ćwiczenia w sekcji „Schematy”.

  4. Praca z drugim multimedium. Nauczyciel czyta polecenie: Zapoznaj się ze schematem przedstawiającym etapy przeprowadzania interpretacji porównawczej obrazu i wiersza. Następnie na podstawie analizy obrazu Szał Władysława Podkowińskiego i nawiązującego do niego wiersza Wandy Stanisławskiej uzupełnij mapy myśli, które posłużą ci jako konspekt do napisania interpretacji porównawczej wymienionych dzieł i prosi uczniów, aby w parach przygotowali rozwiązanie na podstawie wskazówek w sekcji: Mapa myśli.

Faza podsumowująca:

  1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Mapa myśli”.

  2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Uczniowie w domu wykonują polecenie nr 2: Wykorzystując opracowany konspekt, napisz interpretację porównawczą obrazu Władysława Podkowińskiego i wiersza Wandy Stanisławskiej.

Materiały pomocnicze:

  • Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom 1 i 2, praca zbiorowa, Warszawa 1984.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Schematy” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.