Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Badanie właściwości utleniających soli
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Poziom podstawowy
Wymagania ogólne
I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:
2) ocenia wiarygodność uzyskanych danych.
II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:
1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;
4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.
III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:
1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;
2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;
3) stawia hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji;
4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wymagania szczegółowe:
VIII. Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń:
5) przewiduje przebieg reakcji utleniania‑redukcji związków organicznych.
Poziom rozszerzony
Wymagania ogólne
II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:
1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;
4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.
III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:
1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;
2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;
3) stosuje elementy metodologii badawczej (określa problem badawczy, formułuje hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji);
4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wymagania szczegółowe
VIII. Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń:
7) przewiduje przebieg reakcji utleniania‑redukcji związków organicznych.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wymienia sole o właściwościach utleniających;
pisze równanie reakcji, w których substratem jest sól utleniająca;
projektuje doświadczenie badające właściwości utleniające soli.
Strategie nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja dydaktyczna;
symulacja interaktywna;
ćwiczenia uczniowskie;
eksperyment chemiczny;
analiza materiału źródłowego.
technika bateria.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, kreda, marker;
rzutnik multimedialny.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Gdzie w życiu codziennym substancje utleniające odgrywają dużą rolę?
Rozpoznanie wiedzy wstępnej. Uczniowie przypominają sobie, na czym polega reakcja utlenienia, co to utleniacz oraz starają się podać przykłady soli o właściwościach utleniających.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.
Faza realizacyjna:
Uczniowie w parach zapoznają się z medium bazowym – symulacja interaktywna. Ich zadaniem jest zbadanie właściwości utleniających manganianu(VII) potasu w różnych środowiskach. Uczniowie opracowują odpowiedzi do pytań zawartych w multimedium (obserwacje, wnioski i równania reakcji). Chętni uczniowie na forum klasy podają ustalone odpowiedzi, a równania zapisują na tablicy. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną.
Eksperyment chemiczny – „Badanie właściwości utleniających dichromianu(VI) potasu”. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy. Zadaniem uczniów jest zbadanie właściwości utleniających dichromianu(VI) potasu Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne, które znajdują się na stole laboratoryjnym, a następnie przeprowadzają eksperyment wg instrukcji podanej w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, zapisują równania reakcji chemicznych (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy chętni uczniowie prezentują efekty pracy, a równania zapisują na tablicy, pozostali uczniowie weryfikują pod względem merytorycznym.
Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.
Faza podsumowująca:
Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?
Praca domowa:
Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Symulacja interaktywna może zostać wykorzystana podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.
Materiały pomocnicze:
Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz cenki dla uczniów.
Doświadczenie: „Badanie właściwości utleniających dichromianu(VI) potasu ()”.
Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw na probówki, pipety.
Odczynniki chemiczne: wodny roztwór dichromianu(VI) potasu , stężony kwas siarkowy(VI), wodny roztwór siarczanu(IV) sodu.
Instrukcja wykonania:
W probówce 1 i 2 umieść 3 cmIndeks górny 33 wodnego roztworu dichromianu(VI) potasu.
Do probówki 2 wprowadź kilka kropli stężonego kwasu siarkowego(VI).
Do probówki 1 i 2 dodaj 3 cmIndeks górny 33 wodnego roztworu siarczanu(IV) sodu.
Obserwuj zachodzące zmiany.
Karty charakterystyk substancji.
Karty pracy ucznia: