Scenariusz zajęć

Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Badanie właściwości utleniających soli

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

2) ocenia wiarygodność uzyskanych danych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:

1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;

2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;

3) stawia hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji;

4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wymagania szczegółowe:

VIII. Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń:

5) przewiduje przebieg reakcji utleniania‑redukcji związków organicznych.

Poziom rozszerzony

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:

1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;

2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;

3) stosuje elementy metodologii badawczej (określa problem badawczy, formułuje hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji);

4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wymagania szczegółowe

VIII. Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń:

7) przewiduje przebieg reakcji utleniania‑redukcji związków organicznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia sole o właściwościach utleniających;

• pisze równanie reakcji, w których substratem jest sól utleniająca;

• projektuje doświadczenie badające właściwości utleniające soli.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• symulacja interaktywna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• analiza materiału źródłowego.

• technika bateria.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda, marker;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Gdzie w życiu codziennym substancje utleniające odgrywają dużą rolę?

2. Rozpoznanie wiedzy wstępnej. Uczniowie przypominają sobie, na czym polega reakcja utlenienia, co to utleniacz oraz starają się podać przykłady soli o właściwościach utleniających.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie w parach zapoznają się z medium bazowym – symulacja interaktywna. Ich zadaniem jest zbadanie właściwości utleniających manganianu(VII) potasu w różnych środowiskach. Uczniowie opracowują odpowiedzi do pytań zawartych w multimedium (obserwacje, wnioski i równania reakcji). Chętni uczniowie na forum klasy podają ustalone odpowiedzi, a równania zapisują na tablicy. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną.

2. Eksperyment chemiczny – „Badanie właściwości utleniających dichromianu(VI) potasu”. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy. Zadaniem uczniów jest zbadanie właściwości utleniających dichromianu(VI) potasu $\left({\text{K}}_2{\text{Cr}}_2{\text{O}}_7\right).$ Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne, które znajdują się na stole laboratoryjnym, a następnie przeprowadzają eksperyment wg instrukcji podanej w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, zapisują równania reakcji chemicznych  (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy chętni uczniowie prezentują efekty pracy, a równania zapisują na tablicy, pozostali uczniowie weryfikują pod względem merytorycznym.

3. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może zostać wykorzystana podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz cenki dla uczniów.

2. Doświadczenie: „Badanie właściwości utleniających dichromianu(VI) potasu (${\text{K}}_2{\text{Cr}}_2{\text{O}}_7$)”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw na probówki, pipety.

Odczynniki chemiczne: wodny roztwór dichromianu(VI) potasu ${\text{K}}_2{\text{Cr}}_2{\text{O}}_7$, stężony kwas siarkowy(VI), wodny roztwór siarczanu(IV) sodu.

Instrukcja wykonania:

• W probówce 1 i 2 umieść 3 cmIndeks górny 3³ wodnego roztworu dichromianu(VI) potasu.

• Do probówki 2 wprowadź kilka kropli stężonego kwasu siarkowego(VI).

• Do probówki 1 i 2 dodaj 3 cmIndeks górny 3³ wodnego roztworu siarczanu(IV) sodu.

• Obserwuj zachodzące zmiany.

2. Karty charakterystyk substancji.

3. Karty pracy ucznia: