Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Narodziny potęgi. Podbój Italii i armia rzymska

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje etapy podbijania przez Rzym Italii i tworzenia silnego państwa;

• wyjaśnia, w jaki sposób Rzymianie mogli stworzyć liczną i zaangażowaną armię;

• omawia sposób organizacji podbitych przez Rzymian terenów;

• charakteryzuje strukturę i sposób walki armii rzymskiej w IV–II w. p.n.e.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat, cel zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie” oraz wspólnie z nimi ustala kryteria sukcesu.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Jak powstała republika rzymska i jak była zorganizowana? Uczniowie podają najważniejsze fakty.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Uczniowie dzielą się na kilkuosobowe (do sześciu osób) grupy, każda z nich opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”, wskazany przez nauczyciela lub wylosowany:

• grupa 1 – Vae victis!,

• grupa 2 – Italia w garści,

• grupa 3 – Organizacja zdobyczy.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie, osoby z grup przygotowujących to samo zagadnienie mogą dopowiadać informacje. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”, a następnie sprawdzają swoje odpowiedzi z koleżanką lub kolegą.

3. Praca z multimedium („Animacja”). Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na znaczenie armii rzymskiej w podboju Italii, a ostateczne także innych ziem starożytnego świata. Zapowiada, że uczniowie zapoznają się z animacją dotyczącą tego aspektu. Poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie 1: „Scharakteryzuj zalety i wady szyku manipularnego stosowanego przez legiony rzymskie”. Poleca uczniom, aby pracowali w dotychczasowych grupach i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia wypowiedź.

4. Kolejne polecenie uczniowie wykonują w parach: porównują sposób walki Rzymian i Greków. Wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla ćwiczenia 3, 4 i 5, odnoszące się do organizacji armii rzymskiej. Uczniowie wykonują je w czteroosobowych grupach. Po każdym zakończonym zadaniu wybrana grupa prezentuje swoje rozwiązanie.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

2. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej osoby oraz ocenia słownie pracę klasy w trakcie zajęć.

Praca domowa:

1. Opracuj podsumowanie tematu „ Narodziny potęgi. Podbój Italii i armia rzymska” w formie pytań do krzyżówki.

2. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

M. Beard, SPQR. Historia starożytnego Rzymu, tłum. N. Radomski, Poznań 2016.

M. Jaczynowska, M. Pawlak, Starożytny Rzym, Warszawa 2011.

Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012.

P. Southern, Historia armii rzymskiej, tłum. F. Tryl, Oświęcim 2019.

A. Ziółkowski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2010.

A. Ziółkowski, Historia Rzymu, Poznań 2004.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z informacjami w sekcji „Animacja”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę. Multimedium to może zostać również wykorzystane w lekcjach podsumowujących powstanie imperium rzymskiego.