Autor: Zuzanna Szewczyk

Przedmiot: biologia

Temat: Cechy kodu genetycznego

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz, czym jest kod genetyczny.

• Przedstawisz główne cechy kodu genetycznego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• dyskusja;

• ćwiczenia interaktywne;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru A1, flamastry.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel, odwołując się do wiedzy uczniów zdobytej na wcześniejszych zajęciach, zadaje pytania: „Czym jest gen?”, „Czy pamiętacie, czym są intron i ekson? Jakie pełnią funkcje?”, „Czym jest kod genetyczny? Co wiecie na temat kodowania informacji genetycznej?”. Chętny uczeń zapisuje na tablicy definicję kodu genetycznego.

2. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z wprowadzeniem do e‑materiału, ilustracją okładkową oraz fragmentem Kod genetyczny w sekcji „Przeczytaj”. Konfrontują z nimi definicję kodu genetycznego zapisaną na tablicy. W razie potrzeby korygują ją.

3. Nauczyciel podaje cele lekcji i omawia jej przebieg.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie, pracując w niewielkich, czteroosobowych grupach, na dużych arkuszach papieru wykonują mapy myśli dot. cech kodu genetycznego. Za punkt wyjścia przyjmują mapę zamieszczoną w e‑materiale. Ich zadaniem jest scharakteryzowanie każdej z cech kodu genetycznego na podstawie tekstu w sekcji „Przeczytaj”.

2. Po upływie wyznaczonego czasu każda z grup zmienia miejsce zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara. Uczniowie sprawdzają poprawność map myśli wykonanych przez kolegów. Czerwonymi pisakami korygują błędy lub uzupełniają brakujące informacje.

3. Grupy wracają na swoje poprzednie miejsca i przeprowadzają analizę błędów, które popełnili, wykonując mapę myśli. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów.

4. Nauczyciel wprowadza uczniów w treść polecenia nr 3 do mapy myśli. Uczniowie wykonują je w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem, omawiając kolejno wykonane kroki.

5. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie nr 5 oraz ćwiczenie nr 8 w sekcji „Sprawdź się”. Następnie w czteroosobowych grupach omawiają prawidłowe rozwiązanie. Po upływie wyznaczonego czasu wskazany przez nauczyciela przedstawiciel grupy przedstawia odpowiedź wraz z jej uzasadnieniem. Klasa ustosunkowuje się do niej. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Jeśli wystarczy czasu, uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale.

2. Nauczyciel dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji oraz wyjaśnia wątpliwości uczniów. Zadaje pytania w celu sprawdzenia stopnia opanowania wiedzy przez uczniów, np.:

   • Ile kodonów wyznacza koniec translacji? Odczytajcie z tabeli kodu genetycznego te kodony.

   • Co to znaczy, że kod genetyczny jest zdeterminowany, a co oznacza, że jest zdegenerowany?

   • Ile kodonów koduje jeden aminokwas?

   • Czy reguły kodu genetycznego są zróżnicowane u różnych gatunków?

3. Nauczyciel ocenia zaangażowanie uczniów podczas zajęć.

Praca domowa:

Wykonaj pozostałe ćwiczenia interaktywne.

Materiały pomocnicze

• Neil A. Campbell i in., Biologia Campbella, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• Encyklopedia szkolna. Biologia, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania mapy myśli:

Mapa myśli może również zostać wykorzystana w podsumowaniu lekcji lub jako praca domowa (do uzupełnienia).