Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Kraj z trzech połówek. Dziedzictwo zaborów

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje problemy, przed jakimi stanęła Polska w 1918 r. jako kraj łączący ziemie trzech zaborów;

• wskazuje dziedzictwo okresu zaborów.

• omawia skalę i skutki wojennych zniszczeń.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat lekcji, nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

1. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do sześciu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• Grupa 1 i 4 – Nowoczesne społeczeństwo oraz Być Polakiem;

• Grupa 2 i 5 – Fanatyczny marzyciel z Królestwa, doskonały gospodarz z Wielkopolski i scholastyczny biurokrata z Galicji;

• Grupa 3 i 6 – Od wielkopolskiej gospodarności do galicyjskiej nędzy.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne/wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel odtwarza animację, a następnie prosi, aby jeden z uczniów przeczytał polecenie 2: „II Rzeczpospolita stanęła w obliczu problemów o charakterze gospodarczym: różnego stopnia rozwoju ziem polskich, braku powiązań między dzielnicami i zerwania tych powiązań z państwami zaborczymi oraz zniszczeń wojennych. Który z nich twoim zdaniem był najtrudniejszy do rozwiązania? Uzasadnij swoje zdanie”. Prowadzący poleca uczniom, aby wykonali je w parach. Wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie 3, wyjaśniając, jakie konsekwencje dla odrodzonej Rzeczypospolitej mogły mieć straty demograficzne i materialne poniesione podczas I wojny światowej.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 1 z sekcji „Sprawdź się”, odnosząc się do cytatu, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

4. W kolejnym kroku uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 2 i 3, analizując dane statystyczne i mapę. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi. Wspólne omówienie odpowiedzi na forum klasy.

5. Następne ćwiczenia nr 5 i 6 (analiza tekstu źródłowego oraz mapy) wyświetlone przez nauczyciela na tablicy uczniowie rozwiązują w grupach 4‑osobowych. Po ich wykonaniu i uzgodnieniu przez każdą grupę wspólnego oraz jednoznacznego wyboru następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Jak myślicie, czy sytuacja Polski była wyjątkowa w porównaniu do innych państw powstających po 1918 r.? W jaki sposób tworzy się państwo z regionów, które cały XIX w. istniały oddzielnie? Na co trzeba zwracać uwagę? Przed jakimi wyzwaniami stanęły polskie władze? Uczniowie podsumowują uzyskaną wiedzę.

2. Prowadzący omawia przebieg zajęć i ocenia pracę uczniów.

Praca domowa:

1. Zapoznaj się z nagraniami w sekcji „Film” i wykonaj dołączone do nich polecenia.

Materiały pomocnicze:

A. Chwalba, Historia Polski, Wydawnictwo Literackie 2014.

S. Kieniewicz, Historia Polski 1795‑1918, PWN, Warszawa 1980.

A. Chwalba, Rok 1919. Pierwszy rok wolności, Wołowiec, Czarne 2019.

A. Chwalba, Dziedzictwo zaborów [w:] Polski wiek XX, t. I, Bellona i Muzeum Historii Polski, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać animację i filmy do przygotowania się do lekcji powtórkowej omawiającej odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku.