Sprawdź się
Oceń słuszność stwierdzenia Stefana Żeromskiego, że odrodzona Polska w 1918 r. powstała jako „kraj z trzech połówek złożony”.
Przyjrzyj się podziałom społecznym w II RP według danych z 1921 r. i rozstrzygnij, które z podanych poniżej stwierdzeń jest prawdziwe, a które fałszywe. Wskaż dwa ograniczenia tego typu danych statystycznych.
Zapoznaj się z podziałami społecznymi w II RP według danych z 1921 r. i rozstrzygnij, które z podanych poniżej stwierdzeń jest prawdziwe, a które fałszywe. Wskaż dwa ograniczenia tego typu danych statystycznych.
- Robotnicy; Udział procentowy: 26,9%
- Chłopi; Udział procentowy: 53,8%
- Inteligencja; Udział procentowy: 5,2%
- Burżuazja; Udział procentowy: 1,1%
- Drobnomieszczaństwo; Udział procentowy: 11,1%
- Ziemiaństwo; Udział procentowy: 0,4%
- inni; Udział procentowy: 1,5%
Przeanalizuj poniższą mapę, ukazującą rozwój gospodarczy ziem polskich pod zaborami. Wykonaj polecenia.
Zapoznaj się z opisem mapy, ukazującej rozwój gospodarczy ziem polskich pod zaborami. Wykonaj polecenia.
“Miast było zresztą stosunkowo niewiele, liczniejsze zaś miasteczka pozbawione praw miejskich, zamieszkiwała często w większości ludność wyznania mojżeszowego. Na szczególną uwagę zasługuje [A], która stała się blisko milionową metropolią, dziesiątym co do wielkości miastem Europy, leżącym na pograniczu kultur i cywilizacji, na granicy dwóch kontynentów. [Dla zaborcy] było [to miasto] pierwszym przystankiem w Europie, dla ludzi Zachodu - pierwszym miastem Wschodu. Z kolei dynamicznie rozwijające się [drugie miasto] - [B], trzeci obok Manchesteru i Lyonu, ośrodek przemysłu lekkiego Europy, miasto “tysiąca kominów”, mimo owej witalności, a może po części z jej powodu, było [to miasto] głębokich kontrastów społecznych”. [s. 11]
tekst 2 1. 1, 2. 3, 3. 2, 4. 4
“Mieszkańcy [tych ziem] znajdowali się w 80 proc. zatrudnienie w rolnictwie, które cechowała jednak niska produktywność i niska kultura rolna. [...] Produkowano głównie na własne potrzeby, a nie na sprzedaż, toteż gospodarka pieniężna była w powijakach. Jedynie w wypadku alkoholu produktywność rolników była wysoka. Nierzadko za pracę w polu ziemianie płacili robotnikom rolnym wiadrami wódki. [...] Przemysłu w zasadzie nie było, ograniczał się do niewielkich i nielicznych zakładów przetwórstwa płodów ziemi i lasu. Sieć komunikacyjną tworzyło kilka linii kolejowych, dróg bitych, poza dużymi miastami, nie było. [...] Ziemie te, zamieszkałe przez 6-7 mln ludzi, były bardzo słabo zurbanizowane, jedynym większym miastem było [C]. [...] W miastach i miasteczkach rzadkością była elektryczność, kanalizacja, wodociągi, gaz, podobnie jak publiczne toalety, łaźnie oraz kina, teatry, sale koncertowe[...]”. [s. 13]
tekst 3 1. 1, 2. 3, 3. 2, 4. 4
“[Ziemie te] miały największe w skali Polski ukryte bezrobocie na wsi, sięgające 2-3 mln tzw. ludzi zbędnych, mieszkających w przeludnionych wsiach. Na skutek podziałów rodzinnych i braku komasacji gruntów rolnicy mieli niewielkie gospodarstwa w wielu kawałkach [...] [Był to kraj] słabo zurbanizowany, liczba mieszkańców miast sięgała zaledwie 20 proc. ludności. [...] Brakowało wielkich ośrodków przemysłowych, a górnicze były co najwyżej średniej wielkości. Poza tradycyjną solą [...], węglem kamiennym [...], liczyła się ropa naftowa wydobywana w Karpatach, przede wszystkim w [D] [...]. [Obszar ten] należał do największych producentów ropy w skali święte i do największych Europy. Eksploatacja ropy i jej przetwórstwo zdynamizowały procesy industrializacyjne, zwłaszcza we wschodniej części kraju[...]” [s. 19]
tekst 4 1. 1, 2. 3, 3. 2, 4. 4
“Region ten, zupełnie odmienny od pozostałych, był integralną częścią cywilizacji zachodniej. Należał do państwa dobrze zorganizowanego i sprawnego, funkcjonującego według racjonalnych zasad, praworządnego. [...] Produktywność [Polaków z tych ziem] była jedną z najwyższych w Europie [...]. Jedynie na zachodnich rubieżach Niemiec, Danii, Holandii i Wielkiej Brytanii kultura rolna była wyższa [...]. [Na obszarze tym] nie było wielkich miast, ale sieć miast średnich i miasteczek była gęsta, stopień urbanizacji [...] był najwyższy spośród zaborów [...]. [s. 22]
Do liter umieszczonych we fragmentach dopasuj odpowiednie nazwy miast, wybierając spośród podanych poniżej.
Przeanalizuj powtórnie powyższe fragmenty, a następnie podziel podane poniżej stwierdzenia na wnioski będące interpretacją treści zawartej we fragmentach oraz wnioski fałszywe, będące nadinterpretacją.
a. Większość obszarów, które po odzyskaniu niepodległości weszły w skład odrodzonej Polski wykazywało tempo rozwoju i przemian cywilizacyjnych porównywalne w zachodnią Europą.
b. Rozwój gospodarczy ziem polskich w momencie odzyskania niepodległości był bardzo zróżnicowany.
c. Stopień rozwoju danego regionu zależał od polityki ekonomicznej państwa zaborczych.
d. Na ziemiach polskich przeważały małe i średnie miasta, dużych miast było niewiele.
e. Na ziemiach polskich miał miejsce nierównomierny rozwój kulturalny.
f. Zdecydowaną większość w odrodzonej Rzeczypospolitej tworzyły obszary słabo zurbanizowane, gdzie znajdowały się małej i średniej wielkości ośrodki miejskie.
g. Większość terenów, które weszły w skład odrodzonej Polski były to obszary o charakterze rolnym.
Okres niewoli wywarł wpływ na ukształtowanie się odrębnej mentalności i odmiennego zestawu cech u Polaków żyjących w ramach różnych państw zaborczych. Zapoznaj się z poniższym tekstem, a następnie wykonaj polecenia.
Polskie elity narodowe [...] wiedziały, że żyją w sprawnie funkcjonującym państwie. Aby przynajmniej zachować swoją dotychczasową pozycję, Polacy musieli unowocześnić własną strukturę społeczną, zmniejszyć wewnętrzne podziały oraz zmienić mentalność. [...] działacze [...] uznali, żę pewne cechy polskiej mentalności należy wzmocnić, z innych można zrezygnować, z jeszcze innymi należy zdecydowanie walczyć. Uznali oni, że każdej pracy, zwłaszcza mądrej, należy się szacunek. Podobnie, jak i prawu, które określa warunki egzystencji człowieka. Motywowali konieczność przejęcia w pełni takich cech mieszczańskich, jak efektywność, czystość, skromność, punktualność, gospodarność. Sprzeciwiali się marnotrawstwu, zalecali oszczędzanie. Kolejna istotna zaleta, o którą się upominano, to uczciwość. Uchodziła ona, za podstawowy warunek w interesach. Próby oszukiwania, “kombinowania” cz “cwaniactwa” źle się kończyły, choć była to władza państwa zaborczego.
Źródło: A. Chwalba, Historia Polski 1795-1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s.
Przeanalizuj podane poniżej źródła: mapę oraz dwa wykresy. Sformułuj cztery wnioski dotyczące stopnia zniszczeń w odrodzonej Rzeczypospolitej. Pamiętaj o tym, by twoje wnioski dotyczyły informacji zawartych w trzech źródłach.
Zapoznaj się z poniższym tekstem, stanowiącym fragment wywiadu przeprowadzonego z Pawłem Wrońskim na temat tożsamości narodowej Polaków po odzyskaniu niepodległości. Sformułuj do niego pięć pytań o charakterze problemowym, które nasunęły ci się po przeczytaniu tekstu.
Tadeusz Łepkowski w pracy „Polska. Narodziny nowoczesnego narodu” pisał, że w latach siedemdziesiątych XIX wieku około 30‑40 procent mieszkańców naszych ziem identyfikowało się z Polską. Zasadniczo zgadzając się z jego tezą, uważam, że jest trochę za bardzo optymistyczna. Ale już na początku wojny Polaków czujących się Polakami było zdecydowanie więcej.
Musimy pamiętać, że w końcu XIX wieku na scenę polityczną wkraczają nowe siły, chłopstwo, robotnicy wywodzący się ze wsi. Ich narodowa świadomość dopiero się kształtuje. Najsilniej, najpowszechniej ta identyfikacja nastąpiła w Wielkopolsce - tam dystans Polak - Niemiec był dystansem językowym, często wyznaniowym i cywilizacyjnym. Rozwijała się oświata, różne polskie spółki, towarzystwa. W zaborze austriackim sytuacja była różna, najsilniejsza identyfikacja narodowa istniała tam, gdzie działał ruch narodowy. Duże poczucie „bycia Polakiem” istniało w Królestwie, szczególnie w miastach. [...]
Nastawienie zmieniało się wraz z coraz bardziej realną szansą na niepodległość. Natomiast na nastroje ludności, zwłaszcza na wsi, najbardziej wpływały ciężary wojny. Szczególnie wieś galicyjską zraziło do monarchii habsburskiej [...] zachowanie wojsk austro‑węgierskich po wyparciu Rosjan z Galicji.
Źródło: Rozmowa Pawła Wrońskiego z prof. Romanem Dmowskim z 30-31 X 1998 r. ; cyt. za: R. Śniegocki, Historia. Burzliwy wiek XX. Podręcznik dla III klasy liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, Nowa Era, Warszawa 2004, s. 28.
Okres zaborów nazywa się czasem zmarnowanych i zaprzepaszczonych szans. Wyobraź sobie, że uczestniczysz w dyskusji na temat dziedzictwa zaborów. Zapoznaj się z argumentami, które sformułował twój przedmówca na potwierdzenie tezy. Następnie sformułuj cztery własne, wchodząc w polemikę z przedstawioną powyżej tezą.
argumenty potwierdzające: | argumenty zaprzeczające: |
|
|