Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Porównanie alkoholi i fenoli pod względem właściwości i zastosowań

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Zakres podstawowy

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów: alkohole i fenole. Uczeń:

6) porównuje metody otrzymywania, właściwości fizyczne i chemiczne oraz zastosowania alkoholi i fenoli.

Zakres rozszerzony

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów: alkohole i fenole. Uczeń:

10) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania alkoholi i fenoli.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

  • porównuje właściwości fizyczne alkoholi i fenoli;

  • porównuje właściwości chemiczne alkoholi i fenoli;

  • porównuje zastosowania alkoholi i fenoli;

  • analizuje właściwości alkoholi i fenoli w kontekście ich zastosowań.

Strategie nauczania:

  • asocjacyjna;

  • poglądowa.

Metody i techniki nauczania:

  • burza mózgów;

  • dyskusja dydaktyczna;

  • ćwiczenia uczniowskie;

  • analiza materiału źródłowego;

  • wirtualne laboratorium;

  • technika gadająca ściana;

  • technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, sluchawkami i dostępem do internetu;

  • tablica interaktywna/tablica i kreda, pisak;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

  1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy występowanie grupy hydroksylowej zarówno w cząsteczkach alkoholi, jak i fenoli, świadczy o podobnych właściwościach fizycznych oraz chemicznych obu grup związków?

  2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pytania: Jakie podobieństwa i różnice występują we właściwościach fizycznych i chemicznych alkoholi i fenoli? Nauczyciel wyznacza ucznia do roli moderatora, który dzieli tablicę na dwie części i zapisuje propozycje pozostałych uczniów na tablicy.

  3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na trzy grupy zadaniowe:

  • I grupa – właściwości fizyczne;

  • II grupa – właściwości chemiczne;

  • III grupa – zastosowanie.
    Nauczyciel rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Uczniowie w grupach mają za zadanie opracować dane zagadnienie, porównując alkohole i fenole w kontekście podobieństw i różnic. Uczniowie mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Po wyznaczonym czasie liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel i pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi kolegów i koleżanek. Nauczyciel w trakcie pracy uczniów ocenia ich zaangażowanie w pracę w grupie.

  1. Powrót do burzy mózgów z fazy wstępnej – konfrontacja pozyskanych nowych informacji z wypowiedziami uczniów zapisanymi na tablicy.

  2. Wirtualne laboratorium – praca w parach. Uczestnicy zajęć zapoznają się z medium bazowym. Wykonują polecenie do medium bazowego. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów, wspiera ich.

  3. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

  1. Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?

  2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

  • Przypomniałem/łam sobie, że...

  • Co było dla mnie łatwe...

  • Dziś nauczyłam/łem się...

  • Co sprawiało mi trudności...

Praca domowa:

  1. Uczniowie wykonują pozostałe niewykonane podczas lekcji ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

  2. Uczniowie wraz z nauczycielem podczas burzy mózgów za pomocą mapy myśli konstruują notatkę, którą uczniowie zapisują w zeszytach. Przykładowa notatka powinna zawierać:

  • porównanie właściwości fizycznych typowych przedstawicieli obu grup (metanol/ etanol oraz fenol);

  • porównanie właściwości chemicznych obu grup (odczyn wodnego roztworu, możliwość dysocjacji elektrolitycznej, charakter chemiczny, reakcje: z metalem aktywnym, z wodnym roztworem wodorotlenku sodu, z chlorkiem żelaza(III), a także ewentualnie reakcje: utlenienia, estryfikacji, z kwasem azotowym(V);

  • porównanie zastosowań w praktyce obu grup związków (przemysł farmaceutyczny, chemiczny).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Wirtualne laboratorium” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania w temacie. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać medium do uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

  1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

  • Jakie są różnice i podobieństwa we właściwościach fizycznych i chemicznych alkoholi i fenoli?

  • Gdzie mają zastosowanie alkohole, a gdzie fenole?

  1. Nauczyciel przygotowuje arkusze papieru A3, mazaki, glutaki.

Sprawdź się