Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Poezja kobieca bliska Skamandra. Cykl poetycki Dancing Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

4) określa rodzaje zapożyczeń i sposób ich funkcjonowania w polszczyźnie różnych epok; odnosi wskazane zjawiska do współczesnej polszczyzny;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

3) rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje;

4) rozróżnia grupę literacką i pokolenie literackie; rozpoznaje założenia programowe w utworach literackich różnych epok;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

wyjaśnia, co łączy wiersze Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej z twórczością skamandrytów,
wskazuje charakterystyczne cechy poezji kobiecej w wierszach ze zbioru Dancing Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej,
na podstawie melodii i opisów rozpoznaje tańce modne w dwudziestoleciu międzywojennym,
redaguje tekst zawierający wnioski z porównania Balu w operze Juliana Tuwima i cyklu Dancing Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
praca z tekstem;
analiza materiału źródłowego (porównawcza).

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Poezja kobieca bliska Skamandra. Cykl poetycki Dancing Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i obejrzenie prezentacji multimedialnej. Zachęca zainteresowane osoby, by wyszukały w internecie nagrania melodii tańców wymienionych w prezentacji (polecenie 1 w tej sekcji).
Recytacja. Chętni lub wybrani uczniowie przygotowują się do czytania z elementami aktorskiej interpretacji utworów z cyklu Dancing zamieszczonych w e‑materiale.

Faza wprowadzająca:

Lekcja rozpoczyna się od wspólnego wykonania polecenia 1 z prezentacji multimedialnej. Przygotowani uczniowie prezentują melodie tańców, pozostali – słuchacze – wskazują nazwę tańca, posiłkując się opisami z e‑materiału. Później wybrani uczniowie odczytują wiersze Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej. Nauczyciel zadaje pytania: czy utwory poetyckie współgrają z muzyką, do której się odwołują? Jaki jest nastrój wierszy, a jaki muzyki? Uczniowie wymieniają się wrażeniami.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel pyta: czy waszym zdaniem można nazwać wiersze Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej poezją kobiecą? Uczniowie, formułując argumenty do dyskusji, mogą skorzystać z klucza odpowiedzi do ćw. 4 z sekcji „Sprawdź się”. Uczestnicy zajęć, po przygotowaniu argumentów, dyskutują, a nauczyciel dba o to, by dyskusja miała charakter merytoryczny.
Później prowadzący zajęcia zapowiada, że uczniowie będą pracowali w 4‑osobowych grupach nad rozwiązaniem wybranych zadań. Wskazuje, by gr. 1 wykonała polecenie 2 z sekcji „Prezentacja multimedialna”; gr. 2 ćw. 1 i 3; gr. 3 ćw. 2 i 5, a gr. 4 ćw. 8 z sekcji „Sprawdź się”. Po upływie ustalonego czasu wybrane osoby prezentują propozycje odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

Faza podsumowująca:

W podsumowaniu lekcji uczniowie wykonują wspólnie ćwiczenie 7.
Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

Przeczytaj w dostępnych źródłach informacje na temat życia i twórczości Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej. Napisz, czy istnieje związek między kreacją podmiotu lirycznego w wierszach z cyklu Dancing a biografią poetki.

Materiały pomocnicze:

Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.
Andrzej Zawada, Dwudziestolecie literackie, Wrocław 1995.
Olga Kuźmińska, Taniec w teorii i praktyce, Poznań 2002.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja multimedialna” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się