Sprawdź się
Do wyrazu dancing dopisz jak najwięcej wyrazów i zwrotów bliskoznacznych. Wyjaśnij, z czego wynika zapożyczenie tego i innych wyrazów w twórczości Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej.
dotknęłam pana jak motyl egretą, 2.
pocałunki z florydy, 3.
angielskie imiona, 4.
on pół diabła ona anioł, 5.
murzyn w banjo bije, 6.
miss ameryka, 7.
valentino! valentino!, 8.
twardzi jak rzeźbione drzewo, 9.
skoro cień twój ruchliwy na ekran pada, 10.
excentrycy excentrycy, 11.
filmowe serce, 12.
kazano im tańczyć charlestona, 13.
zachwyt pełen dzikiej trwogi, 14.
w dancingu indra, 15.
mister shean, 16.
w równych frakach i cylindrach, 17.
poszłam w masce zwinięta w pelerynę ciemną, 18.
murzyn w śmiech a jazzband ryczy
Z podanych cytatów z cyklu wierszy Dancing wybierz te słowa i wyrażenia, które świadczą o amerykanizacji kultury okresu dwudziestolecia.
-
dotknęłam pana jak motyl egretą
-
pocałunki z florydy
-
angielskie imiona
-
on pół diabła ona anioł
-
murzyn w banjo bije
-
miss ameryka
-
valentino! valentino!
-
twardzi jak rzeźbione drzewo
-
skoro cień twój ruchliwy na ekran pada
-
excentrycy excentrycy
-
filmowe serce
-
kazano im tańczyć charlestona
-
zachwyt pełen dzikiej trwogi
-
w dancingu indra
-
mister shean
-
w równych frakach i cylindrach
-
poszłam w masce zwinięta w pelerynę ciemną
-
murzyn w śmiech a jazzband ryczy
Istotnym elementem łączącym twórczość Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej z poetami spod znaku Skamandra jest system wersyfikacyjny. Jerzy Kwiatkowski, analizując cykl Dancing, zauważa:
WstępA przecież pozostaje jeszcze cała – w różnorodny sposób muzycznie sfunkcjonalizowana – sfera wersyfikacyjno – metryczna […] Wypada jedynie podkreślić wyjątkowo silną tendencję do sylabotonizmu (wyjątkowo silną na tle całej twórczości Pawlikowskiej), a z drugiej: utrzymanie w ramach tej tendencji wyraźnej jednolitości rytmicznej, wprowadzonej przez częste operowanie tzw. peonami trzecimi (ssSs), stopą, która nadaje – łatwo wpadającą w ucho – melodię dancingowi. Niewątpliwe też wydają się związki łączące rytm dancingu z rytmami poszczególnych tańców.
Źródło: Jerzy Kwiatkowski, Wstęp, [w:] Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Wybór poezji, oprac. J. Kwiatkowski, Wrocław 1998, s. XLIX.
wiersz mający równą liczbę sylab, akcent stały pada na przedostatnią sylabę wersu. W wierszu sylabicznym zdanie nie zawsze kończy się w wersie, występują średniówki. Najczęściej jest pisany 13-zgłoskowcem lub 11-zgłoskowcem, każdy wers jest osobnym zdaniem lub samodzielną składniowo cząstką zdania. Granica wersu zbiega się z jego końcem, rodzaj wiersza realizujący zasady regularnego systemu wersyfikacyjnego (zwrotki, ta sama liczba zgłosek w wersie). Podstawową cechą tego wiersza jest stabilizacja akcentów na określonych sylabach wersu, różnych w zależności od przyjętego wzorca. Układają się one w tzw. stopy, w których pojawiają się zgłoski akcentowane i nieakcentowane w określonym układzie
| wiersz zdaniowy | |
| wiersz sylabiczny | |
| wiersz sylabotoniczny |
Napisz, czy zgadzasz się z opinią, że wiersze Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej można określić mianem „poezji kobiecej”. Uzasadnij wypowiedź.
skarga laurywięc skończone wszystko między nami
nie zobaczę cię więcej na ziemi
tłukę więc o drzewo koszyk z malinami
pocałunkami naszemiŹródło: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, skarga laury, [w:] tejże, Wybór poezji, oprac. J. Kwiatkowski, Wrocław 1998, s. 83.
Na jakiej podstawie można uznać, że wiersz Skarga laury ma cechy charakterystyczne dla poezji skamandrytów? Zaznacz poprawne odpowiedzi.
- Skamandryci szukali inspiracji w oświeceniowych sielankach.
- Poeci z kręgu Skamandra nawiązywali do tradycji poetyckiej wcześniejszych epok.
- Tematyka związana z miłością i innymi emocjami należała do kręgu zainteresowań poetów z Ziemiańskiej.
- Laura była patronką poetycką ugrupowania.
- Poetyka wiersza wolnego i białego jest charakterystyczna dla twórczości Tuwima, Lechonia, Wierzyńskiego i innych.
Zapoznaj się z fragmentem Balu w operze Juliana Tuwima i porównaj ten utwór z cyklem Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej Dancing. Podaj podobieństwa i różnice w poetyce obu utworów.
Bal w operzeOstro gra orkiestra‑kiestra,
Z czterech rogów, czterech estrad
Pryska extra bluzgi grzmiące,
Miedzią pluska i mosiądzem
I bac! w blask, w oklaski, brawo,
W‑drgawki metalową lawą
I jazz w blask grzmiąc furiosofurioso –
I nagle duszną tuberozątuberozą
W krew, w nozdrza placadiutantaplacadiutanta
(Tempo: szampan, szatan, szantan)
I już – wziąć, i już – udami
I już – da mi! da mi! da mi!
I chućchuć – w skok, i wzrok – kastetemkastetem
I pod żyrandol piruetem –
solo! solo! małpa! nie po...!
buch magnezjamagnezja foto ślepo
uda uda da mi da mi
gene orde dzwoni rami
zęby śmiechem do maestramaestra
i gra orkiestra, gra orkiestra!...Źródło: Julian Tuwim, Bal w operze, Kraków 2010, s. 7.
| Bal w Operze Juliana Tuwima | Dancing Marii Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej | |
|---|---|---|
| Różnice | ||
Zastanów się, co wynika z analizy porównawczej fragmentu Balu w operze Juliana Tuwima (ćwiczenie 5) i cyklu Dancing Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej. Wykorzystaj słownictwo z tabeli i zanotuj swoje wnioski.
WstępW poezji skamandrytów i w poezji Pawlikowskiej dokonuje się proces deidealizacji świata, jest to – w zestawieniu z poprzednią epoką – w o wiele większym stopniu poezja rzeczy, nie: abstrakcyjnych kategorii. Stąd rola, jaką odgrywa tu wrażliwość zmysłowa: wzrok, słuch, powonienie, smak, dotyk. Pawlikowska należy pod tym względem do najbardziej wyczulonych poetów tego kręgu; u jednego tylko bodaj Iwaszkiewicza świat doznań zmysłowych jest bogatszy, intensywniejszy.[…]
W wierszach skamandrytów pojawia się niejednokrotnie atmosfera przesytu, nudy, rezygnacji, sentymentalnego przyjemnego smuteczku. Otóż – atmosfera ta jest niemal zupełnie obca poezji Pawlikowskiej. Świat przeżyć bohaterki lirycznej jej wierszy nacechowany jest na ogół większą intensywnością, większą siłą napięcia, trwalszą konsekwencją niż przeżycia bohaterów większości wierszy skamandryckich. Nie ma tu miejsca ani na nudę, ani na sentymentalizm; rezygnacja pojmowana jest tragicznie, bez upodobania w niej, co – z drugiej strony – nie przeszkadza poetce w zachowaniu o wiele większego dystansu w stosunku do własnego przeżycia.
Źródło: Jerzy Kwiatkowski, Wstęp, [w:] Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Wybór poezji, oprac. J. Kwiatkowski, Wrocław 1998, s. XXIII.
Na podstawie wybranego utworu z cyklu Dancing Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej wykaż, że poetka, podobnie jak skamandryci, zrywa z sentymentalizmem.
Zapoznaj się z dostępnymi w źródłach informacjami na temat życia i twórczości Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej. Napisz, czy istnieje związek między kreacją podmiotu lirycznego w wierszach z cyklu Dancing a biografią poetki.