Autor: Piotr Mazur

Przedmiot: filozofia

Temat: Ważność pytań w filozofii

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie klasy I liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Pojęcie filozofii. Uczeń:

2) wymienia i charakteryzuje ważniejsze dyscypliny filozofii: metafizyka (ontologia), epistemologia, etyka, filozofia przyrody, antropologia filozoficzna, teologia filozoficzna, filozofia piękna i sztuki (estetyka), filozofia polityki;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kultura logiczna.

1. Podstawowe kategorie logiczne języka: nazwy i zdania. Uczeń:

3) odróżnia zdania w sensie logicznym od imperatywów (nakazów) i interrogatywów (pytań) oraz dostrzega związki między nimi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Zapoznasz się z elementami wiedzy filozoficznej na temat roli pytania w filozofii.

• Dowiesz się, czym jest refleksja i myślenie krytyczne oraz jakie umiejętności i postawy się na nie składają.

• Dowiesz się, czym jest aforyzm, i spróbujesz napisać własny.

• Poznasz wybrane pojęcia z zakresu logiki: przesłanki i presupozycje.

• Poznasz koncepcję „poczwórnego ucha” F. Schulza von Tuna.

• Poćwiczysz umiejętność identyfikacji pytań jednoznacznych, błędnie niejednoznacznych i twórczo wieloznacznych oraz pytań źle postawionych.

• Poćwiczysz umiejętność rozpoznawania presupozycji i przesłanek.

• Sformułujesz pytania, w tym pytania charakterystyczne dla procesu refleksji, do wybranych tekstów filozoficznych, literackich i publicystycznych.

Cele operacyjne. Uczeń:

• podejmuje rzetelną dyskusję filozoficzną oraz formułuje w niej jasne i uzasadnione stanowisko;

• zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

• rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• analiza i interpretacja tekstów;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• dyskusja;

• gra edukacyjna.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cel lekcji. Wspólnie ustalają kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy każde pytanie jest pytaniem filozoficznym? Krótka dyskusja i próba ustalenia kryteriów pytania filozoficznego.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” w udostępnionym przez nauczyciela materiale pt. „Ważność pytań w filozofii”. Podczas cichej lektury notują najważniejsze kwestie oraz pytania, które moga zadać dopiero po wyznaczonym czasie na lekturę. Omówienie tekstu, wyjaśnienie trudności.

2. Uczniowie pracują w parach. Chętny lub wyznaczony uczeń przypomina, jakie są dyscypliny filozofii, może je wypisać na tablicy: etyka, epistemologia, ontologia, logika, estetyka. Do każdej z tych dyscyplin uczniowie w parach przygotowują po dwa pytania, które można by zadać na ich gruncie. Rozmawiając ze sobą, próbują na nie również odpowiedzieć. Odczytanie propozycji pytań na forum klasy. Weryfikacja poprawności zadanych pytań.

3. Uczniowie dzielą się na 4‑osobowe zespoły i przystępują do gry edukacyjnej w multimedium (quiz). Grupy rywalizują ze sobą, rozwiązując test na czas. Następnie każda z grup układa dla drużyny przeciwnej po jednym dodatkowym pytaniu. Wybrany uczeń podsumowuje przebieg gry i wyniki pracy zespołów, ocenia pracę zespołów. Uczeń ten może zostać wybrany jeszcze przed rozpoczęciem gry i odgrywać rolę obserwatora.

4. Praca z blokiem ćwiczeń w sekcji „Sprawdź się”. Ważne jest, aby podczas lekcji uczniowie rozwiązali przynajmniej niektóre ćwiczenia z e‑materiału. Powinni wykonać co najmniej zadania 1 i 2.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:
   – Jakie cechy ma pytanie filozoficzne?
   – Dlaczego zadawanie pytań jest w filozofii takie ważne?
   – Jakie cechy ma myślenie krytyczne?

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia.

Praca domowa

1. Uczniowie mają za zadnie rozwiązać ćwiczenia nr 3, 6 i 7.

Materiały pomocnicze:

• Leopold Unger, W filozofii pytania są ważniejsze..., „Przegląd Filozoficzno‑Literacki” 2008, nr 2/3, s. 39‑52.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Gra dydaktyczna” do podsumowania lekcji.