Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Czy woda też może ulegać dysocjacji elektrolitycznej?

Grupa odbiorcza: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

1) pisze równania dysocjacji elektrolitycznej związków nieorganicznych i organicznych z uwzględnieniem dysocjacji stopniowej.

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

1) pisze równania dysocjacji elektrolitycznej związków nieorganicznych i organicznych z uwzględnieniem dysocjacji stopniowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: autodysocjacja, iloczyn jonowy wody;

• zapisuje równanie reakcji dysocjacji elektrolitycznej wody;

• analizuje proces autodysocjacji wody;

• oblicza wartość stężenia jonów oksoniowych i wodorotlenkowych w oparciu o iloczyn jonowy wody.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• animacja;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment uczniowski;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami z dostępem do internetu;

• słuchawki;

• rzutnik multimedialny;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;

• tablica interaktywna/tablica biała.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Gdzie wykorzystywana jest woda? Jakie właściwości wody decydują o jej wykorzystaniu? Czy zachodzące pomiędzy cząsteczkami wody oddziaływanie ma wpływ na właściwości roztworów wodnych?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie przypominają  pojęcie dysocjacji elektrolitycznej.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Analiza tekstu źródłowego na temat  autodysocjacji wody, iloczynu jonowego i skali pH. Nauczyciel zadaje pytania, trwa dyskusja.

2. Uczniowie samodzielnie analizują medium bazowe – animację „Autodysocjacja wody”. Uczniowie sprawdzają zdobytą wiedzę, wykonując ćwiczenia załączone do medium.

3. Eksperyment chemiczny - „Badanie pH wybranych roztworów”. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy i rozdaje karty pracy (załącznik w materiałach pomocniczych). Każda grupa pobiera ze stołu laboratoryjnego po 5 próbek roztworów różnych produktów (np.: octu, kwasku cytrynowego, soku z cytryny, odkamieniacza, odtłuszczacza, kreta, płynu do czyszczenia grilla i wody destylowanej). Zadaniem uczniów jest sprawdzenie i porównanie pH otrzymanych próbek przy pomocy uniwersalnych papierków wskaźnikowych.

4. Prowadzący zajęcia wyświetla na tablicy interaktywnej ilustrację, prezentującą zakres zmian pH oraz pOH (sekcja “przeczytaj” w e‑materiale) i prosi liderów grup o zaprezentowanie wyników (kolor papierka, pH). Liderzy zapisują numer próbki na ilustracji przy odpowiedniej wartości pH.

5. Nauczyciel podsumowuje wykonane przez uczniów doświadczenie i sprawdza, czy uczniowie dobrze określili pH próbek. Pyta uczniów o powody rozbieżności wartości pH między próbkami, które badali. Uczniowie podają swoje pomysły.

6. Następnie chętny uczeń wskazuje podział próbek na kwasowe, obojętne i zasadowe, a inny uczeń definiuje pojęcia: odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny.

7. Nauczyciel prosi uczniów o określenie stężenia jonów ${\text{H}}_3{\text{O}}^{+}$ i jonów ${\text{OH}}^{-}$ dla wybranej wartości pH.

8. Uczniowie wykonują ćwiczenia zawarte w e‑materiale w części „sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Podaje uczniom zdania do dokończenia:

• W wyniku autodysocjacji wody w stanie równowagi...

• W roztworze zasadowym stężenie jonów wodorotlenkowych...

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie gromadzą w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o dokończenie ćwiczeń w e‑materiale oraz przygotowanie się do dyskusji dotyczącej wykorzystania skali pH w różnych dziedzinach życia.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja może być wykorzystana przez uczniów podczas wykonywania pracy domowej, podczas przygotowywania się do lekcji .

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• W wyniku autodysocjacji wody w stanie równowagi...

• W roztworze zasadowym stężenie jonów wodorotlenkowych...

2. Doświadczenie chemiczne - „Badanie pH wybranych roztworów”

3. Szkło i sprzęt laboratoryjny:  bagietki, zlewki, probówki ze statywami.

4. Odczynniki chemiczne: uniwersalne papierki wskaźnikowe, próbki roztworów różnych produktów, np.: octu, kwasku cytrynowego, soku z cytryny, odkamieniacza, odtłuszczacza, kreta, płynu do czyszczenia grilla (oznaczone numerami 1‑15), woda destylowana.

5. Karta pracy: