Autor: Paweł Trojanowski

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Grupa społeczna jako zbiorowość. Rodzaje grup – podsumowanie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

I. Człowiek i społeczeństwo.

Uczeń:

3) charakteryzuje role społeczne człowieka w związku z jego przynależnością do różnych grup społecznych; analizuje zasady wzajemności, zaufania i pomocy.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje podstawowe pojęcia opisujące związek między jednostką a grupą społeczną,

• rozpoznaje w konkretnych zbiorowościach społecznych ich typologiczne właściwości,

• charakteryzuje konflikty ról społecznych i przyczyny konfliktów funkcjonalnych w rodzinie jako grupie społecznej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm,

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• mapa myśli,

• dyskusja,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem filmu edukacyjnego,schematu interaktywnego.

Formy zajęć:

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Na wcześniejszych zajęciach podział klasy na 4 grupy. Zadaniem każdej z nich jest przygotowanie krótkich prezentacji na lekcję powtórzeniową:

• grupa 1: definicja grupy społecznej – Ile osób tworzy grupę społeczną? Czy z grupą można się utożsamić i co to znaczy? Czy między członkami grupy może nie być żadnej więzi? Co jest najważniejsze dla organizacji grupy? Czy poczucie odrębności jest tym samym, co poczucie wspólnoty? Co to jest ośrodek skupienia?;

• grupa 2: mapa myśli przedstawiająca znaczenia słowa „rola” wraz z przykładami;

• grupa 3: cechy i czynniki, które odróżniają od siebie przeciwstawne typy grup wraz z przykładami: grupy małe – duże; pierwotne – wtórne;

• grupa 4: cechy i czynniki, które odróżniają od siebie przeciwstawne typy grup wraz z przykładami: grupy formalne – nieformalne; ekskluzywne – inkluzywne.

2. Uczniowie odpowiadają na pytania:

• Do jakich grup należycie?

• Czy za każdym razem był to wasz wybór?

• Czy dwie osoby tworzą już grupę społeczną?

• Czy istnieją jakieś ograniczenia, jak liczna może być grupa?

• Czy można funkcjonować poza wszelkimi grupami i tym samym wypisać się ze społeczeństwa?

3. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

4. Prezentacja grupy 1: definicja grupy społecznej. Po prezentacji dyskusja podsumowująca, w czasie której uczniowie mogą uzupełniać informacje przedstawione przez kolegów i porządkować swoją wiedzę.

Faza realizacyjna

1. Prezentacja grupy 2: mapa myśli. Uczniowie uzupełniają przedstawioną mapę o własne spostrzeżenia, podają nowe przykłady, weryfikują informacje. Następnie wspólnie formułują definicję roli społecznej i dyskutują. Należy zwrócić uwagę, by w definicji znalazło się określenie, że wchodząc w rolę, jednostka wchodzi do grupy.

2. Wspólna analiza schematu przedstawiającego układ trzech pojęć: rola, pozycja i status. Chętni/wybrani uczniowie dokonują podsumowania wiadomości.

3. Prezentacja grupy 3: grupy małe – duże; pierwotne – wtórne. Uczniowie po prezentacji weryfikują cechy i czynniki odróżniające od siebie przeciwstawne typy grup i podają dodatkowe przykłady. Dyskusja.

4. Prezentacja grupy 4: grupy formalne – nieformalne; ekskluzywne – inkluzywne. Po prezentacji dyskusja oraz podsumowanie dotyczące różnic między omówionymi typami grup, uzupełnienie informacji i przykładów.

5. Praca z multimedium bazowym – film Czy z rodziną dobrze wychodzi się tylko na zdjęciach?. Podczas emisji uczniowie powinni zwrócić uwagę, jakie funkcje pełni rodzina jako grupa społeczna oraz w jaki sposób realizuje ona zasady: wzajemności, zaufania i pomocy. Po zakończeniu prezentacji kilku chętnych/wybranych uczniów przedstawia swoje refleksje.

6. Na zakończenie fazy realizacyjnej uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne wskazane przez nauczyciela.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie podają konkretne przykłady:

• pomocy wzajemnej, jakiej udzielają sobie członkowie wybranej grupy społecznej (typ grupy: małe, formalne, inkluzywne, duże itp.);

• przejawów zaufania pomiędzy członkami tej samej grupy;

• wzajemności w relacjach między członkami tej samej grupy.

2. Uczniowie podają konkretne przykłady:

• pomocy wzajemnej, jakiej udzielają sobie członkowie różnych grup społecznych nawzajem (przykład konkretnej grupy – różne: rodziny, klasy, partie, zespoły pracownicze itp.);

• przejawów zaufania pomiędzy tymi grupami;

• przejawów wzajemności w relacjach między członkami tych grup.

W trakcie wypowiedzi nauczyciel kontroluje (jeśli trzeba – uzupełnia i poprawia), czy uczniowie wykorzystują w swoich wypowiedziach pojęcia teoretyczne: rola, pozycja, status, więź, organizacja itp.

Praca domowa:

Przeprowadź wywiad z wybranym członkiem własnej rodziny. Poprowadź rozmowę tak, aby wydobyć informacje na temat uczestnictwa tej osoby w różnych grupach społecznych. Na podstawie wywiadu zidentyfikuj te grupy, zakwalifikuj je do odpowiednich typów, scharakteryzuj role społeczne, jakie członek twojej rodziny odgrywa, i zastanów się nad ewentualnymi konfliktami ról.

Materiały pomocnicze:

Ralf Dahrendorf, Grupy odniesienia i przypisywanie ról, [w:] P. Sztompka, M. Kucia (red.), Socjologia. Lektury, Znak, Kraków 2009, s. 537–546.

William J. Goode, Teoria napięcia w roli, [w:] Socjologia. Lektury, P. Sztompka, M. Kucia (red.), , Znak, Kraków 2009, s. 154‑162.

George Simmel, Struktury proste. Liczba elementów jako jedyny wyznacznik ich wzajemnych stosunków, [w:] P. Sztompka, M. Kucia (red.), Socjologia. Lektury, Znak, Kraków 2009, s. 88–99.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film, który prezentuje wywiad poświęcony rodzinie jako podstawowej grupie społecznej, można wykorzystać do twórczego rozwinięcia. W tym celu uczniowie mogliby stworzyć dwa zestawy pytań rozbudowujących wywiad:

• pytania w postaci próśb o rozwinięcie kwestii już poruszonych w wywiadzie w celu ich uzupełnienia i pogłębienia;

• pytania odnoszące się do kwestii rozszerzających problematykę wywiadu; byłyby to pytania dotyczące zagadnień zamieszczonych w e‑materiale, ale niezwiązane z rodziną jako grupą społeczną lub odwołujące się do zagadnień związanych z rodziną, ale wykraczających poza te, które pojawiły się w wywiadzie.