Scenariusz zajęć

Autor: Danuta Jyż‑Kuroś

Przedmiot: chemia

Temat: Czy tylko kwasy karboksylowe tworzą estry?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

1) opisuje strukturę cząsteczek estrów i wiązania estrowego.

Zakres rozszerzony

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

3) projektuje i przeprowadza reakcje estryfikacji; pisze równania reakcji alkoholi z kwasami nieorganicznymi i karboksylowymi; wskazuje na funkcję stężonego HIndeks dolny 2₂SOIndeks dolny 4₄.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia przykłady estrów kwasów nieorganicznych;

• rysuje wzory ogólne wybranych estrów kwasów nieorganicznych;

• pisze reakcje otrzymywania wybranych estrów kwasów nieorganicznych;

• nazywa produkty reakcji otrzymywania wybranych estrów kwasów nieorganicznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda rozwiązywania problemów.

Formy pracy:

• praca w grupach.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do Internetu;

• słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• materiały służące do tworzenia puzzli chemicznych (nożyczki, mazaki/markery, kartki).

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się na zespoły i zapoznanie się z blokiem tekstowym do omawianego tematu. Każdy zespół ma przynieść na lekcję nożyczki, mazaki/markery, kartki. Nauczyciel informuje, że materiały przyniesione będą wykorzystane do przygotowania puzzli chemicznych, które mają być estetyczne i czytelne.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytania: Czym jest dynamit? Gdzie znalazł zastosowanie? Jak zbudowana jest nitrogliceryna?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie wyjaśniają pojęcie estrów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi wszystkich uczniów o uważne obejrzenie filmu edukacyjnego z medium bazowego.

2. Nauczyciel informuje, że będą poszukiwać rozwiązania problemu na temat „Jak można przedstawić mechanizm wzory estrów kwasów nieorganicznych, wyprowadzając je od wzorów tych kwasów?”.

3. Nauczyciel informuje, że uczniowie będą pracowali metodą rozwiązywania problemów i w swojej pracy powinni uwzględnić trzy etapy pracy. W czasie pracy mogą korzystać z e‑materiału:

• Diagnoza problemu: jak należy przedstawić wzór strukturalny kwasu nieorganicznego, aby można było przekształcić go we wzór ogólny estrów tego kwasu?

• Poszukiwanie rozwiązania problemu: jak można przedstawić graficznie wzory estrów kwasów nieorganicznych? Jakie puzzle chemiczne trzeba przygotować, aby przedstawić oba wzory (kwasu i wywodzącego się od niego estru)?

• Wybór rozwiązania: jaki powinien być rozmiar wykonanych elementów? Jaki zapis jest poprawny merytorycznie? Przygotowanie chemicznych puzzli.

4. Czas pracy nad puzzlami 20 minut. Zasady tworzenia puzzli:

• mają zawierać wszystkie elementy potrzebne do tworzenia zarówno wzorów kwasów, jak i wzorów estrów tych kwasów;

• mają zawierać poprawny zapis chemiczny wszystkich cząsteczek;

• mają być funkcjonalne, estetyczne i czytelne;

• powinny być dobrym narzędziem do powtarzania tego zagadnienia (puzzle chemiczne można układać wielokrotnie i utrwalać materiał);

• powinny być samosprawdzające się (np. kształt puzzli determinuje położenie tylko jeden prawidłowy sposób).

5. Po przygotowaniu puzzli przez poszczególne grupy, każda prezentuje wynik swojej pracy przez maks. trzy minuty. Przedstawia analizę zalet i wad swojego rozwiązania. W czasie pracy grup, nauczyciel monitoruje postęp pracy, pomaga rozwiązać problemy merytoryczne i techniczne, zwraca uwagę na funkcjonalność, estetykę i czytelność wykonania puzzli chemicznych. Jeśli grupa zakończy pracę przed innymi, zaleca skorzystanie z zadań do medium bazowego w celu utrwalenia wiadomości i umiejętności. Natomiast w czasie prezentacji wyników pracy, dba o poprawność merytoryczną i podkreśla zalety każdego rozwiązania.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują zadania dołączone do tematu jako formę utrwalenia wiadomości i umiejętności z lekcji.

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie informacji dotyczących jednego estru kwasów nieorganicznych będącego zwiazkiem istostnym biologicznie.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium może być wykorzystane:

• zgodnie z propozycją zawartą w scenariuszu;

• dla uczniów nieobecnych na lekcji jako formę uzupełnienia wiadomości;

• na lekcji powtórzeniowej jako wstęp teoretyczny przed rozwiązywaniem zadań dotyczących tematów;

• na lekcjach biologii dotyczących kwasów nukleinowych.

Materiały pomocnicze:

Materiały dla osób szczególnie zainteresowanych tematem:

• http://cybra.lodz.pl/Content/1250/Zadania%20i%20cwiczenia%20z%20chemii%20organicznej.pdf

• http://bcpw.bg.pw.edu.pl/Content/6230/dbcho.pdf