Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Sz. Małecki, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zachowują się wodorki pierwiastków 17. grupy układu okresowego w kontakcie z wodą?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia procesy, które przebiegają w roztworach wodorków grupy 17. z wodą;

• bada charakter kwasowo‑zasadowy wodorków 17. grupy układu okresowego;

• przeprowadza eksperyment pozwalający na określenie charakteru kwasowo‑zasadowego wodnych roztworów wodorków 17. grupy układu okresowego.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• audiobook;

• eksperyment chemiczny;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, marker.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okładkę z e‑materiału. Następnie prosi uczniów, aby wymienili pierwiastki znajdujące się w 17 grupie układu okresowego. Uczniowie zapisują pierwiastki na tablicy oraz wzór ogólny dla związków wodoru i pierwiastków z 17.grupy – HX.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Jak zbudowane są wodorki?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie analizują treści w e‑materiale dotyczące właściwości wodorków i  reakcji zachodzących w wodnych roztworach wodorków 17. grupy układu okresowego. Po minionym czasie nauczyciel inicjuje dyskusję - Jakimi właściwościami charakteryzują się wodorki i jak reagują w obecności wody? Uczniowie zapisują równania reakcji na tablicy i dokonują ich interpretacji. Nauczyciel weryfikuje poprawność ich zapisu i wypowiedzi uczniów.

2. Eksperyment uczniowski – „Badanie odczynu wodnego roztworu wodorków pierwiastków 17. grupy”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy poprzez losowanie w celu przeprowadzenia doświadczenia wg instrukcji opisanej w materiale pomocniczym, rozdaje karty pracy. Nauczyciel rozdaje sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, przeprowadzają eksperyment, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, ustalają równanie reakcji chemicznej, wszystko zapisują w kartach pracy. Liderzy prezentują wyniki pracy grupowej na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem poprawności merytorycznej wypowiedzi uczniów.

3. Nauczyciel odsyła uczniów do audiobooka. Po analizie tekstu uczniowie w parach wykonują polecenia zamieszczone w medium.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Jakie pierwiastki zaliczamy do 17. grupy? Co to są wodorki? Jaki rodzaj wiązania chemicznego występuje w cząsteczkach związków fluorowców? Jak zachowują się w wodzie wodorki z grupy fluorowców? Jakie produkty otrzymujemy podczas dysocjacji fluorowodorów? Jak się przedstawia moc kwasów dla pierwiastków z 17. grupy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...  

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Audiobook może być wykorzystany w trakcie lekcji oraz jako pomoc przy odrabianiu zadania domowego. Pomoże również utrwalić zdobytą wiedzę. uczniowie nieobecni na lekcjach mogą uzupełnić swoje braki podczas pracy z audiobookiem.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie pierwiastki zaliczamy do 17. grupy?

• Co to są wodorki?

• Jaki rodzaj wiązania chemicznego występuje w cząsteczkach związków fluorowców?

• Jak zachowują się w wodzie wodorki z grupy fluorowców?

• Jakie produkty otrzymujemy podczas dysocjacji fluorowodorów?

• Jak się przedstawia moc kwasów dla pierwiastków z 17. grupy?

2. Doświadczenie „badanie odczynu wodnego roztworu wodorków pierwiastków 17. grupy”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: stały chlorek sodu, stężony kwas siarkowy(VI), uniwersalny papierek wskaźnikowy.

Odczynniki chemiczne: probówki, statyw do probówek, pipety.

Instrukcja wykonania:

• Do probówki wsyp odrobinę stałego chlorku sodu.

• Następnie powoli wkraplaj kwas siarkowy(VI) małymi porcjami.

• Do wylotu probówki przyłóż zwilżony wodą uniwersalny papierek wskaźnikowy.

• Obserwuj zmiany.

• Odczytaj ze skali pH odpowiednią wartość.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia: