Autor: Bartosz Krzymiński

Przedmiot: historia

Temat: Obywatel, nie poddany. Idea obywatelska w starożytnych Atenach i Rzymie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• dostrzega różnicę między antycznym a współczesnym rozumieniem terminu „obywatel”;

• charakteryzuje ateńskie i rzymskie pojęcie obywatelstwa;

• porównuje uprawnienia przysługujące obywatelom w starożytności i obecnie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka,

• dyskusja dydaktyczna,

• odgrywanie ról,

• debata klasowa.

Formy zajęć:

• praca w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputer,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy, zadaniem jednej jest przeczytanie fragmentu e‑materiału dotyczącego ateńskiej demokracji, drugiej natomiast – rzymskiego republikanizmu.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Nauczyciel zapisuje na tablicy słowo „obywatel”, od którego rysuje trzy strzałki. Przy jednej ze strzałek zapisuje słowo „współcześnie”. Następnie prosi uczniów o wyjaśnienie, czym jest obywatelstwo dzisiaj w zachodnich demokracjach. Z czym się ono wiąże? Wybrana osoba zapisuje poprawne odpowiedzi uczniów w odpowiednim miejscu na tablicy.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się zgodnie z opracowywanym przez nich tematem: „Grecy” po jednej stronie sali, „Rzymianie” – po drugiej. Następnie nauczyciel wyjaśnia uczniom, jak będzie wyglądała lekcja. Po krótkiej naradzie każda z grup wybiera jedną osobę, która przedstawi drugiej grupie, kim są osoby uczestniczące w „ich” zgromadzeniu ludowym. Później następuje mała symulacja przebiegu obrad każdego ze „zgromadzeń”. Nauczyciel prosi uczniów o poświęcenie kilku minut na przygotowanie swoich przemówień. W trakcie samodzielnej pracy uczniów podchodzi do każdej z grup i upewnia się, że zostaną poruszone podstawowe zagadnienia (np. w przypadku Greków – uczestnictwo praktycznie wszystkich obywateli, w przypadku Rzymian – wszystkich, którzy mieszkają w Rzymie lub w jego bezpośredniej bliskości).

2. Po określonym czasie obie grupy przedstawiają swoje zgromadzenie. Po wystapieniach uczniowie komentują nawzajem swoje wystąpienia, a także wymieniają plusy i minusy danych rozwiązań ustrojowych. Wskazana przez nauczyciela osoba zapisuje wnioski uczniów pod strzałkami z podpisami „grecki” i „rzymski”.

3. Następnie nauczyciel prosi uczniów, aby przygotowali krótką symulację przebiegu obrad swojego zgromadzenia. Będzie ona dotyczyła wyborów trzech „urzędników” klasowych: przewodniczącego, jego zastępcy oraz skarbnika. Podchodzi do każdej z grup i upewnia się, co do właściwego zrozumienia przez uczniów postawionego przed nimi zadania. W przypadku „Greków” wskazuje na konieczność przeprowadzenia wyborów w formie losowania z puli wszystkich kandydatów, natomiast w przypadku „Rzymian” – urządzenia prawdziwych wyborów. Przed rozpoczęciem przygotowań nauczyciel proponuje, aby w każdym przypadku kandydatów było dziewięciu. Grupy przeprowadzają swoje „sesje zgromadzeniowe” i wyłaniają swoich urzędników na sposób grecki i rzymski.

4. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nauczyciel odtwarza nagranie i poleca, aby uczniowie w parach wykonali polecenie nr 2: „Na podstawie wypowiedzi eksperta wyjaśnij, z czym dla Rzymian wiązało się posiadanie obywatelstwa rzymskiego”. Wskazana dwójka uczniowska przedstawia propozycję odpowiedzi, prowadzący wraz z uczniami komentują odpowiedź, uzupełniają ją o ważne informacje.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby w parach porównali dwa modele demokracji: antyczny i współczesny, wskazali podobieństwa oraz różnice, a potem zadecydowali, który z nich jest im bliższy. Nauczyciel urządza „głosowanie” mające rozstrzygnąć, który model demokracji jest „lepszy”, oficjalnie ogłasza wyniki.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć oraz pracę uczniów w grupach.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 6, 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Bravo B., Węcowski M., Wipszycka E., Wolicki A., Historia starożytnych Greków, t. 2, Okres klasyczny, Warszawa 2009.

Jaczynowska M., Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1995.

Starożytność. Teksty źródłowe. Tematy lekcji do historii w szkole średniej, oprac. G. Chomicki, S. Sprawski, Kraków 1999.

Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2010.

Wskazówki metodyczne:

Film edukacyjny może być wykorzystany do przygotowania się do lekcji powtórkowej dotyczącej dziedzictwa kultury greckiej i rzymskiej.