Sprawdź się
Zapoznaj się ze źródłami i wykonaj polecenia.
Świat starożytny. Historia starożytna i teksty źródłowe dla szkół średnich[…] wraz z zakładaniem poza Rzymem osad zamieszkanych przez obywateli oraz zmianami społecznym w samym Rzymie w zgromadzeniach uczestniczyła coraz mniejsza część wspólnoty obywatelskiej.
Źródło: Ryszard Kulesza, Świat starożytny. Historia starożytna i teksty źródłowe dla szkół średnich, Warszawa 1997, s. 145.
Przeczytaj tekst źródłowy i wykonaj polecenie.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenie.
Ustrój polityczny Aten[…] widział [Solon], że podczas częstych walk wewnętrznych w mieście niektórzy obywatele z gnuśności usuwali się od wszystkiego, pozostawiając dowolny bieg wypadkom, ustanowił prawo przeciwko takim ludziom wymierzone: „Kto podczas rozruchów nie chwyci za broń, czy po tej, czy po tamtej stronie, podlegać będzie karze utraty czci i praw obywatelskich”.
Źródło: Arystoteles, Ustrój polityczny Aten, t. A, s. 8.
2. Jeśli chodzi o senat, to ma on przede wszystkim władzę nad skarbem publicznym […]. Także jeśli do kogoś poza Italią należy wysłać poselstwo – bądź to w celu załatwienia sporów bądź z upomnieniem, bądź nawet z rozkazem, bądź dla przyjęcia ludu w poddaństwo, bądź wreszcie dla wypowiedzenia wojny – tenże senat ma o to staranie. Również jak należy się w każdym wypadku wobec przybyłych do Rzymu poselstw zachować i jaką dać im odpowiedź – wszystkim tym kieruje senat. (tu wybierz) 1. Aspekt demokratyczny, 2. Aspekt arystokratyczny, 3. Aspekt monarchiczny.
3. Mimo to jednak pozostaje udział także dla ludu, a pozostaje mu najważniejszy. Albowiem jedynie lud w państwie rozstrzyga o nagrodzie i karze, a przecież tylko na tym opierają się władztwa i wolne państwa […]. Lud zatem sądzi często w takich procesach, w których za przestępstwo grozi znaczna kara pieniężna, a zwłaszcza sądzi tych, którzy piastowali wysokie urzędy; wyrok śmierci zaś tylko on wydaje […]. Dalej lud rozdaje urzędy między godnych ludzi, co jest w wolnym państwie najpiękniejszą nagrodą za cnotę. Ma on także prawo zatwierdzania ustaw; a co jest najważniejsze, postanawia o pokoju i wojnie. A gdy chodzi o zawarcie sojuszu, zakończenie wojny i układy, lud jest tym, który to wszystko ustala i ratyfikuje. (tu wybierz) 1. Aspekt demokratyczny, 2. Aspekt arystokratyczny, 3. Aspekt monarchiczny.
Źródło: Polibiusz, Dzieje, cyt. za: Starożytność. Teksty źródłowe. Tematy lekcji do historii w szkole średniej, oprac. G. Chomicki, S. Sprawski, Kraków 1999, s. 223–224.
Zapoznaj się z poniższym fragmentem mowy ateńskiego męża stanu Peryklesa (V w. p.n.e.), a następnie wykonaj polecenia.
Wojna peloponeskaNasz ustrój nie jest naśladownictwem obcych praw, a my sami raczej jesteśmy wzorem dla innych niż inni dla nas. Nazywa się ten ustrój demokracją, ponieważ opiera się na większości obywateli, a nie na mniejszości. W sporach prywatnych każdy obywatel jest równy wobec prawa. Jeśli zaś chodzi o znaczenie, to jednostkę ceni się nie ze względu na jej przynależność do pewnej grupy, lecz ze względu na talent osobisty, jakim się wyróżnia. Nikomu też, kto jest zdolny służyć ojczyźnie, ubóstwo ani nieznane pochodzenia nie przeszkadza w osiągnięciu zaszczytów. W życiu państwowym kierujemy się zasadą wolności. W życiu prywatnym nie przyglądamy się z podejrzliwą ciekawością zachowaniu naszych współobywateli […]. Państwo nasze jest godne podziwu i pod tymi względami, i pod tyloma innymi. Kochamy bowiem piękno, ale z prostotą. Kochamy wiedzę, ale bez zniewieściałości. Bogactwem się nie chwalimy, ale używamy go w potrzebie. Przyznanie się do ubóstwa nie przynosi nikomu ujmy, jednak ujmą jest, jeśli ktoś nie stara się z niego wydobyć. Krótko mówiąc, twierdzę, że państwo nasze jako całość jest szkołą wychowania Hellady i wydaje mi się, że u nas każda jednostka może z największą swobodą przystosować się do najrozmaitszych form życia i stać się przez to samodzielnym człowiekiem.
Źródło: Tukidydes, Wojna peloponeska, t. 2, s. 37–41.
Zapoznaj się z fragmentami i wykonaj polecenie.
Fragment A
Państwo– Tak jest – powiada Adejmantos. – Ale coś ty w tym rodzaju dojrzał w naszym rozważaniu na temat sprawiedliwości?
– Ja ci powiem – odrzekłem. – Sprawiedliwość – zgódźmy się na to – bywa nieraz w jednym człowieku, a bywa i w całym państwie?
– Tak jest – powiada.
– A czyż państwo nie jest większe od jednego człowieka?
– Większe – powiada.
– To może i większa sprawiedliwość mieszka w tym, co większe, i łatwiej ją tam rozpoznać. Więc, jeżeli chcecie, to naprzód w państwach będziemy szukali, czym ona jest. Potem ją tak samo rozpatrzymy i w poszczególnych jednostkach szukając podobieństwa do tego, co większe, w postaci tego, co mniejsze.
– Wydaje mi się – powiada – że dobrze mówisz.
– A czy – dodałem – gdybyśmy w myśli oglądali tworzenie się państwa, tobyśmy i sprawiedliwość dojrzeli, jak ona się w nim tworzy, i niesprawiedliwość?
– Z pewnością – powiada.
Źródło: Platon, Państwo, [w:] Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej. Platon i Arystoteles, t. 2, Lublin 2012, s. 292.
Fragment B
PolitykaOkazuje się tedy, że państwo jest tworem natury i że jest pierwej od jednostki, bo jeśli każdy z osobna nie jest samowystarczalny, to znajdzie się w tym samym stosunku [do państwa], co inne części do jakiejś całości. Kto zaś nie potrafi żyć we wspólnocie albo jej wcale nie potrzebuje, będąc samowystarczalnym, bynajmniej nie jest członem państwa, a zatem jest albo zwierzęciem, albo bogiem.
Źródło: Arystoteles, Polityka, t. 1, s. 12.