Dla nauczyciela
Autorka: Marzenna Śliwka
Przedmiot: Język polski
Temat: Bohaterowie mitologii greckiej jako archetypy ludzkich postaw i zachowań
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
rozumie i odróżnia pojęcia archetypu i toposu,
interpretuje wybrane greckie mity,
na podstawie tekstów publicystycznych określa archetypy obecne w mitach,
streszcza jeden z mitów.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał Bohaterowie mitologii greckiej jako archetypy ludzkich postaw i zachowań. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i wykonanie polecenia nr 1, 2 w sekcji „Mapa myśli”.
Uczniowie przypominają sobie treść wybranych mitów i losy bohaterów (np. Niobe, Dedala, Ikara, Syzyfa, Narcyza, Odyseusza, Penelopy, Heraklesa, Orfeusza, Prometeusza, Antygony, Edypa itd.). Zwracają uwagę na postawy i szczególne cechy postaci.
Faza wprowadzająca:
Nawiązanie do tematu. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat obecności motywów mitologicznych w kulturze, podkreśla liczne inspiracje mitologią. Prosi uczniów o podanie kilku przykładów filmów, książek, gier, muzyki oraz o przytoczenie związków frazeologicznych, w których znajdują się nawiązania do mitów. Następnie nauczyciel odwołuje się do znajomości terminu „archetyp”, ewentualnie uzupełnia informacje. Warto zaznaczyć, że wśród archetypów wyróżniamy konkretne postacie – bohaterów, którzy dokonali niezwykłych czynów lub znaleźli się w wyjątkowych sytuacjach, zajmując określoną postawę wobec rzeczywistości. Takie cechy lub postawy mają wymiar uniwersalny.
Faza realizacyjna:
Praca z multimedium. Uczniowie czytają teksty zamieszczone w sekcji „Sprawdź się” i indywidualnie wykonują ćwiczenia 1, 2, 3.
Wywiad – aktywizowanie uczniów. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o zgłoszenie się i wylosowanie jednego z bohaterów mitologicznych. Zadaniem jest wcielenie się w postać i krótkie przedstawienie jej losów (w formie narracji pierwszoosobowej). Pozostali uczniowie zadają pytania. W tym wypadku sugeruje się, aby skupić się nie na losach, ale na emocjach, motywacji, decyzjach podejmowanych przez bohaterów, ich postawach wobec życia i priorytetów. Po przeprowadzeniu kilku wywiadów uczniowie podsumowują ćwiczenie. Nauczyciel może zadać pytania pomocnicze, np.:
- Który z bohaterów najbardziej przypomina współczesnego człowieka? Dlaczego?
- Które cechy bohaterów mitologicznych przypisalibyście swoim przyjaciołom albo sobie?
- Które z elementów zdecydowały o archetypowości bohatera?
Faza podsumowująca:
Nauczyciel prosi, by uczniowie podzielili się na grupy i wykonali wskazane przez niego ćwiczenia spośród: 4, 5, 6, 7, 8 (sekcja „Sprawdź się”). Następnie weryfikuje poprawność odpowiedzi uczniów.
Praca domowa:
Wybierz jedno z zadań:
a) Który z bohaterów mitologicznych mógłby stać się dla ciebie inspiracją? Uzasadnij swój wybór.
b) Przeczytaj mit o Filemonie i Baucis. Na jego podstawie napisz pracę na temat: Archetyp w opowieści (praca domowa w sekcji: „Sprawdź się”).
Materiały pomocnicze:
Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1985
Mirosław Korolko, Słownik kultury śródziemnomorskiej w Polsce, Warszawa 2004
Maciej Czeszewski, Katarzyna Foremniak, Ludzie i miejsca w języku. Słownik frazeologizmów eponimicznych, Warszawa 2011
Wskazówki metodyczne
Podczas lekcji można powtórzyć i utrwalić znajomość pojęć: motyw, symbol, archetyp, topos, mit. Na podstawie tekstów zamieszczonych w sekcji „Przeczytaj” można nawiązać do funkcji mitów.
Nauczyciel proponuje do wywiadu bohaterów mitologicznych, może też poprosić uczniów o samodzielny wybór. W tym wypadku warto poprosić o uzasadnienie decyzji.