Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Koncepcja poety i poezji w późnej twórczości Czesława Miłosza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura obowiązkowa

37) wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego miasta, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

wyjaśni, jakie zadania - według Czesława Miłosza - stają przed poetą;
objaśni, jak kontekst biograficzny, historyczny i filozoficzny mogą wpływać na interpretację tekstu poetyckiego;
wskaże cechy stylu wysokiego w języku utworu Pod koniec dwudziestego wieku.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
collage.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie prezentacji związanej ze słowami zapisanymi we wprowadzeniu do lekcji:
Ostatnie lata XX wieku były czasem wzmożonej refleksji nad przemijaniem, podsumowań, niepokoju o przyszłość lub nadziei z nią związaną (technika collage).

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji. Nawiązując do prezentacji przedstawionych przez uczniów, pyta, czy refleksje o przemijaniu, niepokój pojawia się również w twórczości Czesława Miłosza. Aby wyczerpująco odpowiedzieć na pytanie, uczniowie posiłkują się materiałem z sekcji „Przeczytaj”.
Nauczyciel wraz z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

Uczniowie zapoznają się z mapą myśli ukazującą różne poetyckie oblicza Czesława Miłosza. Na jej podstawie charakteryzują profil poetycki, w jaki wpisuje się noblista. Mogą to zadanie wykonać indywidualnie bądź w parach.
W większych grupach natomiast uczestnicy zajęć na podstawie mapy myśli charakteryzują moralność Miłosza, zawartą w jego twórczości. Przedstawiciele zespołów przedstawiają odpowiedź, a nauczyciel ocenia.
Chętna osoba odczytuje na głos wiersz Czesława Miłosza Pod koniec dwudziestego wieku. Uczniowie dzielą się refleksjami po wysłuchaniu utworu. Następnie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i dokonują analizy oraz interpretacji utworu. Mogą pracować w parach lub kilkuosobowych grupach.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Zadaje również pytania podsumowujące i prosi wybranych uczniów o odpowiedzi.
- Jak realizowana jest koncepcja poety i poezji w późnej twórczości Czesława Miłosza?
- Jakie zadania - według Czesława Miłosza - stają przed poetą?

Praca domowa:

Napisz rozprawkę na temat: „Kim powinien być poeta w dzisiejszym świecie? Odwołaj się do wiersza Pod koniec dwudziestego wieku i innych tekstów kultury”.

Materiały pomocnicze:

Andrzej Zawada, Miłosz, Wrocław 1966.
Bożena Chrząstowska, Poezje Czesława Miłosza, Warszawa 1982.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się