Scenariusz zajęć

Autor: Wioleta Kopek‑Putała

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zbudowane są cząsteczki estrów?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

1) opisuje strukturę cząsteczek estrów i wiązania estrowego.

Zakres rozszerzony

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

1) opisuje strukturę cząsteczek estrów i wiązania estrowego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia budowę estrów;

• charakteryzuje, czym jest wiązanie estrowe;

• rozpoznaje i wskazuje grupę funkcyjną jaką posiadają estry;

• konstruuje modele estrów na podstawie ich nazwy.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• modelowanie;

• animacja;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

• rzutnik multimedialny;

• modele kulkowo‑pręcikowe.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel stawia na stole olejki eteryczne np. lawendowy, jako inspirację do dyskusji. Nauczyciel zadaje pytanie: z jaką grupą związków chemicznych kojarzycie tę substancję zapachową? W jakiej reakcji chemicznej ona powstaje i z jakich związków chemicznych?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zadaje pytania: jak zbudowana jest cząsteczka kwasu karboksylowego a alkoholu? Na czym polega mechanizm powstawania estru (od której cząsteczki – kwasu czy alkoholu – odczepiana jest grupa -OH?)? Co to jest grupa funkcyjna i jaki ma wzór w przypadku estru?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują treści w e‑materiale dotyczące budowy estrów. Po wyznaczonym czasie uczniowie uzupełniają treści, których zabrakło w fazie wstępnej. Nauczyciel ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

2. Animacja. Uczniowie analizują budowę estrów analizując wzory przestrzenne.

3. Nauczyciel rozdaje każdemu uczniowi po jednej nazwie systematycznej estru zapisanej na pasku papieru. Uczniowie pionową kreską rozdzielają nazwę estrów na fragmenty i podkreślają różnymi kolorami część kwasową i część alkoholową, a następnie zapisują w zeszytach strukturę tych fragmentów nazw za pomocą zapisów sumarycznych, a potem strukturalnych. W końcowym etapie rysują ich wzory strukturalne w zeszycie i zaznaczają w kwadracie wiązanie estrowe, podpisują je. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich. W przypadku zaistniałych trudności podczas wykonania polecenia uczniowie mogą się posiłkować animacją i e‑materiałem. Zadaniem uczniów jest poznanie budowy estrów.

4. Nauczyciel rozdaje, jeden na parę uczniów, modele kulkowo‑pręcikowe. Uczniowie konstruują modele na podstawie wylosowanych z bazy nazw estrów. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i zatwierdza poprawnie skonstruowane modele.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie przykładowych pytań: co to są estry? Co to jest grupa funkcyjna? Jak zbudowana jest grupa funkcyjna u estrów? Z jakich elementów zbudowany jest ester? Co dzieje się z elementami, które odłączają się od kwasu i alkoholu podczas reakcji estryfikacji?

2. Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje omawiany na lekcji materiał i poleca im ułożyć trzy pytania związane z tematem zajęć. Uczniowie odpowiadają w parach na zadane pytania oraz dyskutują na ten temat.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium można zastosować podczas zajęć z nazewnictwa estrów lub podczas powtórzenia wiadomości na temat estrów.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to są estry?

• Co to jest grupa funkcyjna?

• Jak zbudowana jest grupa funkcyjna u estrów?

• Z jakich elementów zbudowany jest ester?

• Co dzieje się z elementami, które odłączają się od kwasu i alkoholu podczas reakcji estryfikacji?