Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Filozofia kartezjańska: recepcja i dyskusja

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

• analizuje, w jaki sposób poglądy Kartezjusza wpłynęły na kształtowanie się nurtów nowożytnej filozofii;

• wyjaśnia, które twierdzenia Kartezjusza sprowokowały najgorętszą dyskusję i dlaczego;

• wskazuje inspiracje myśli kartezjańskich we współczesnej literaturze i filmie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• dyskusja za i przeciw;

• praca z multimedium;

• quiz;

• metoda akwarium.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”.

2. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Ilustracja interaktywna”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel loguje się na platformę i wyświetla na tablicy stronę tytułową e‑materiału. Przedstawia uczniom temat lekcji oraz jej cele, a następnie wspólnie z nimi określa kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza ich prezentacje na podstawie sekcji „Przeczytaj”. Wybrani uczniowie przedstawiają swoje prace.

Faza realizacyjna:

1. Metoda akwarium. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy, które będą uczestniczyć w dyskusji metodą akwarium na temat: Które z twierdzeń Kartezjusza sprowokowały najgorętszą dyskusję i dlaczego?, w wyznaczonym czasie.
   Pierwsza grupa siada w kręgu i dyskutuje na zadany temat, natomiast druga grupa obserwuje przebieg dyskusji i analizuje jej skuteczność oraz ogólny przebieg.
   Po zakończeniu dyskusji wybrani uczniowie dokonują oceny umiejętności prowadzenia dyskusji, trzymania się tematu, doboru argumentów, a nauczyciel uzupełnia ich wypowiedzi informując uczniów o ich mocnych i słabych stronach.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Mapa myśli”. Uczniowie po zapoznaniu się z nim dzielą się na grupy i uzupełniają mapę myśli:
   — grupa 1: Zbigniew Herbert, Alienacje Pana Cogito;
   — grupa 2: fragmenty opowiadań Ze wspomnień Ijona Tichego z Dzienników gwiazdowych Stanisława Lema;
   — grupa 3: obraz Nicolasa Poussina Zbieranie manny na pustyni;
   — grupa 4: Zbigniew Herbert, Pan Cogito a myśl czysta. Po upływie ustalonego wcześniej czasu przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycje odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do nich lub je uzupełniają. Nauczyciel czuwa nad prawidłowym przebiegiem zadania, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

3. Praca z drugim multimedium. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Film edukacyjny”. Klasa dzieli się na grupy. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń i ćwiczeń. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie liderzy grup odczytują propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

4. Uczniowie w parach opracowują quiz sprawdzający wiedzę z całej lekcji. Po określonym czasie wymieniają się przygotowanymi pytaniami z inną parą uczniów. Następnie wspólnie komentują swoje odpowiedzi.

5. Uczniowie, na podstawie zebranego w domu materiału, podają na forum klasy własne przykłady ilustrujące poruszane w poleceniach i ćwiczeniach zagadnienia. Wspólna dyskusja nad trafnością i zastosowaniem przykładów.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zawiesza na tablicy dwa plakaty z narysowanym koszem i walizką. Rozdaje uczniom po dwie karteczki samoprzylepne. Prosi, aby uczniowie zapisali na jednej z nich przemyślenia, które zabiorą z sobą po zajęciach; na drugiej to, czego nie akceptują. Jedna osoba odczytuje zapisy przy walizce i koszu.

2. Nauczyciel przypomina uczniom cale lekcji i zaprasza ich do opisania stopnia ich osiągnięcia. Uczniowie określają, jak zmieniła się ich wiedza w stosunku do wiedzy wyjściowej.

Praca domowa:

1. Jak współcześni odnoszą się do filozofii Kartezjusza? Poszukaj takich odniesień w obecnej kulturze i przedstaw je.

Materiały pomocnicze:

• Kartezjusz, Medytacje o pierwszej filozofii, przeł. i posłowiem opatrzył J. Hartman, Kraków 2004.

• Julien Offray de La Mettrie, Człowiek‑maszyna, tłum. S. Rudniański, Warszawa 1953.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Ilustracja interaktywna” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.