Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Faszyzm we Włoszech

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje okoliczności powstania partii faszystowskiej we Włoszech;

• wyjaśnia, dlaczego partia faszystowska mogła liczyć na poparcie włoskiego społeczeństwa;

• przedstawia etapy przejmowania władzy przez Benita Mussoliniego i wprowadzania dyktatury;

• tłumaczy, do jakich elementów antycznych odwoływali się faszyści.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie przez nauczyciela tematu („Faszyzm we Włoszech”) i celów zajęć, przejście do ustalenia kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel poleca, by uczniowie w parach intuicyjnie opracowali swoje mapy myśli związane z włoskim faszyzmem. Wybrana osoba z danej pary przedstawia swoje propozycje, ochotnik zapisuje je na tablicy. Pozostali uczniowie się do nich odnoszą, uzupełniają je o swoje propozycje.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel prosi, aby uczniowie odliczyli do czterech lub do ośmiu (w zależności od liczebności klasy), a następnie osoby z tym samym numerem tworzą grupy. Każda z nich opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupa 1 i 5 – „Kalekie zwycięstwo” i nie tylko,

• grupa 2 i 6  – Pochód po władzę,

• grupa 3 i 7 – Droga ku dyktaturze,

• grupa 4 i 8 – Sukcesy i porażki, Nowe Imperium Romanum.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania. Nauczyciel weryfikuje przedstawione informacje.

2. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 3 z sekcji „Sprawdź się”: analizują zdjęcia oraz fragmenty tekstów.

3. Praca z multimedium („Audiobook”). Nauczyciel zapowiada, że odtworzy uczniom nagranie przedstawiające fragmenty doktryny faszyzmu według Benita Mussoliniego. Poleca uczniom, aby w dotychczasowych grupach opracowali odpowiedź do polecenia 1: „Omów, jakie były zadania i funkcje państwa według doktryny faszystowskiej. Jakie były tego konsekwencje jeśli chodzi o postrzeganie relacji między państwem, narodem a jednostką?”. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź.

4. Jako uzupełnienie pracy z multimedium uczniowie wykonują w parach ćwiczenia 4 i 5: omawiają charakter państwa faszystowskiego i jego wpływ na życie społeczne. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów.

5. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia 6. Uczniowie wspólnie analizują sposoby przedstawienia włoskiego przywódcy.

6. Dyskusja. Prowadzący, nawiązując do polecenia 2 z sekcji „Audiobook”, zadaje uczniom pytania: Co waszym zdaniem mogło w ideologii faszystowskiej być atrakcyjne dla ludzi? Z jakich powodów Włosi zdecydowali się poprzeć Mussoliniego? Jaki wpływ na ich decyzje miała ich własna sytuacja społeczna czy gospodarcza, a jaki – kryzys demokracji w Europie powojennej? Uczniowie dzielą się swoimi przemyśleniami na forum klasy, dyskutują i odnoszą się do propozycji innych osób. Nauczyciel nadzoruje dyskusję, może uzupełniać wypowiedzi uczniów o dodatkowe informacje.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie podsumowują swoją wiedzę z wykorzystaniem mapy myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy do czterech osób (mogą to być te same grupy, w których pracowali na początku zajęć). Każda grupa na środku kartki A4 wpisuje główne hasło „Faszyzm we Włoszech” i rysuje gałęzie mapy. Powinny rozchodzić się promieniście i rozdzielać na kolejne gałęzie. Słowa, które zostaną umieszczone nad gałęziami, powinny być słowami kluczami, które wyrażają istotę myśli lub zagadnienia. Po wykonaniu pracy, w zależności od liczebności klasy i czasu, nauczyciel prosi o omówienie mapy myśli przedstawicieli wybranych lub wszystkich grup.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów. Może ocenić pracę wylosowanej grupy.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

S. Sierpowski, Studia z historii Włoch XX wieku, Poznań 2012.

S. Sierpowski, Faszyzm we Włoszech, Ossolineum, Wrocław 1973.

J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, PWN, Warszawa 2012.

J.A. Gierowski, Historia Włoch, Ossolineum, Wrocław 2007.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać informacje zawarte w audiobooku jako materiał źródłowy przy tworzeniu podsumowania omawiającego ideologię włoskiego faszyzmu. Audiobook może być także wykorzystany w lekcji podsumowującej wspólne cechy totalitaryzmów w XX w.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja 1: Marsz na Rzym, od lewej: Italo Balbo, Benito Mussolini, Cesare Maria de Vecchi i Michele Bianchi w 1922 r.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja 2: Marsz faszystów na Rzym, 28 października 1922 r.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 6 - Ilustracja 1: Posąg Mussoliniego w Libii; CC BY‑SA 3.0, Bundesarchiv, Bild, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 6 - Ilustracja 2: Mussolini ze swoim zwierzątkiem - lwem, 1924 r.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 6 - Ilustracja 3: Mussolini na plakacie; tylko do użytku edukacyjnego, dpvintageposters.com.

• Ćwiczenie 6 - Ilustracja 4: Mussolini za kierownicą Alfa Romeo, 1932 r.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 6 - Ilustracja 5: po lewej August z Prima Porta; domena publiczna, Wikimedia Commons. Po prawej: Mussolini jako Duce, 1925 r.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 7 - Ilustracja 1: Mapa Włoch w 1919 r.; CC BY‑SA 3.0, Contentplus.pl sp. z o.o. na podstawie interia.pl

• Ćwiczenie 7 - Ilustracja 2: Mapa Włoch w 1924 r.; CC BY‑SA 3.0, Contentplus.pl sp. z o.o. na podstawie interia.pl

• Ćwiczenie 7 - Ilustracja 3: Mapa Włoch przed wybuchem II wojny światowej; CC BY‑SA 3.0, Contentplus.pl sp. z o.o. na podstawie Wikimedia Commons.