SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Czynniki, procesy kształtujące klimat, strefy klimatyczne – powtórzenie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy i rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

III. Atmosfera: czynniki klimatotwórcze, rozkład temperatury powietrza, ciśnienia atmosferycznego i opadów, ogólna cyrkulacja atmosferyczna, mapa synoptyczna, strefy klimatyczne i typy klimatów.

Uczeń:

1) przedstawia czynniki klimatotwórcze decydujące o zróżnicowaniu klimatu na Ziemi;

5) opisuje przebieg roczny temperatur powietrza i opadów atmosferycznych we własnym regionie oraz podaje cechy klimatu lokalnego miejsca zamieszkania.

6) porównuje strefy klimatyczne i typy klimatów na Ziemi.

Zakres rozszerzony

III. Dynamika procesów atmosferycznych: pionowa budowa atmosfery, zjawiska i procesy w atmosferze, przestrzenne zróżnicowanie elementów klimatu, strefy klimatyczne i typy klimatów.

Uczeń:

1) wykazuje związek między budową atmosfery a zjawiskami i procesami meteorologicznymi;

4) przedstawia uwarunkowania cech klimatów strefowych i astrefowych;

6) rozpoznaje strefę klimatyczną i typ klimatu na podstawie rocznego przebiegu temperatury powietrza i sum opadów atmosferycznych;

7) dostrzega prawidłowości w rozmieszczeniu zjawisk i procesów atmosferycznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Zakres podstawowy

Uczeń:

• omawia skład i budowę atmosfery,

• wymienia czynniki klimatotwórcze i charakteryzuje ich wpływ na klimat,

• charakteryzuje poszczególne procesy klimatotwórcze,

• wyjaśnia pojęcie klimatu lokalnego i mikroklimatu.

Zakres rozszerzony

Uczeń:

• rozróżnia i charakteryzuje strefowe i astrefowe klimaty kuli ziemskiej,

• porównuje główne cechy klimatu stacji położonych w różnych strefach klimatycznych i typach klimatu oraz wyjaśnia ich przyczyny.

Cele dla zakresu rozszerzonego obejmują również cele dla zakresu podstawowego.

Strategie nauczania: konektywizm

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, JIGSAW

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Klimatogramy dla wybranych miejsc kuli ziemskiej: climatecharts.net, [online], dostępny w internecie: https://climatecharts.net/ (dostęp 7.12.2021).

Kożuchowski K. (red.)., Meteorologia i klimatologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

Martyn D., Klimaty kuli ziemskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności).

• Sprawdzenie zadania domowego.

• Dialog z uczniami mający na celu podsumowanie ostatniej lekcji.

• Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel inicjuje dyskusję klasową na temat pojęcia, powstania, znaczenia, składu i budowy atmosfery, a także pola magnetycznego Ziemi. W tym celu posługuje się wyświetlonym na ekranie fragmentem części „Przeczytaj” e‑materiału.

• Następnie nauczyciel kontynuuje dyskusję i nawiązuje do zagadnienia czynników i procesów kształtujących klimat (zakres podstawowy i rozszerzony) oraz klimatów strefowych i astrefowych (zakres rozszerzony).

• Następnie nauczyciel dzieli uczniów na kilka grup. Każda z grup siada w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu w klasie i losuje zagadnienia do opracowania. Zagadnienia wybiera nauczyciel i dostosowuje je do poziomu i liczebności klasy. Jeżeli lekcja nie odbywa się w pracowni komputerowej, wówczas uczniowie powinni mieć do dyspozycji tablety lub smartfony, na których będą mogli zapoznać się z e‑materiałem. Przykładowe zagadnienia dla grup (po jednym lub kilka dla każdej) podano poniżej:

  • skład atmosfery,

  • znaczenie atmosfery dla życia na Ziemi,

  • procesy kształtujące klimat,

  • klimaty strefowe i astrefowe,

  • wpływ szerokości geograficznej na klimat,

  • wpływ prądów morskich na klimat,

  • wpływ wysokości i rzeźby terenu na klimat,

  • przykłady i charakterystyka klimatów astrefowych,

  • podobieństwa i różnice między klimatem morskim i kontynentalnym,

  • charakterystyka strefy klimatów równikowych,

  • charakterystyka strefy klimatów okołobiegunowych,

  • klimat lokalny a mikroklimat.

• W zależności od realizowanego zakresu materiału – podstawowego lub rozszerzonego – przydzielając uczniom zagadnienia do opracowania, nauczyciel może skorzystać z oznaczeń odpowiednich treści w części „Przeczytaj” e‑materiału.

• Po zakończonej pracy nauczyciel tworzy nowe grupy w taki sposób, żeby w nowej grupie znalazła się przynajmniej jedna osoba z każdej z pierwotnych grup. Nowe grupy siadają w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu.

• Zadaniem uczniów w nowo utworzonych grupach jest przekazanie swojej wiedzy, czyli tego, co ustalili w poprzednich grupach, swoim kolegom i koleżankom. Ich zadaniem jest tak naprawdę nauczyć pozostałych członków swojej nowej grupy danego fragmentu materiału.

• Po zakończonym zadaniu uczniowie wracają do pierwotnych zespołów i wymieniają się zdobytymi informacjami.

• Następnie nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat opracowanych zagadnień. Poszczególne grupy biorą udział w dyskusji. Nad jej przebiegiem czuwa nauczyciel.

• Uczniowie rozwiązują zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych (podobnie jak w części „Przeczytaj”, ćwiczenia zostały oznaczone jako przeznaczone dla zakresu podstawowego lub rozszerzonego). Nauczyciel czuwa nad poprawnością odpowiedzi uczniów.

Faza podsumowująca

• Uczniowie wykonują polecenie do grafiki interaktywnej.

• Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę w grupach i przypomina cele zajęć.

• Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

• Stworzenie klimatogramu dla wybranej stacji meteorologicznej (wykorzystując stronę internetową podaną w materiałach pomocniczych). Następnie klimatogram ten należy przedstawić koledze lub koleżance z prośbą o odgadnięcie strefy klimatycznej i typu klimatu na danej stacji.

• Można poprosić także o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafika interaktywna może posłużyć w fazie realizacyjnej oraz podsumowującej, a także po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości) i przed lekcją (strategia odwróconej klasy). Może także znaleźć swoje zastosowanie na innych lekcjach z zakresu meteorologii i klimatologii, również w odniesieniu do klimatologii Polski (zakres podstawowy: III. 1–6; XIV. 6; zakres rozszerzony: III. 1–7).