Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Bogactwo szczegółów w opisywaniu rzeczywistości powstańczej w Pamiętniku z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

interpretuje fragmenty Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego,
wyjaśnia, w jakim celu autor zastosował drobiazgowe opisy miejsc, ludzi i zdarzeń,
charakteryzuje język Pamiętnika z powstania warszawskiego,
bierze udział w dyskusji na temat deheroizacji powstania w Pamiętniku...

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
dyskusja;
rozmowa kierowana;
odwrócona klasa;
mapa myśli.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta uczniów o ich wiedzę na temat powstania warszawskiego. Wspólnie z uczniami ustala także znaczenie terminów „heroizacja” i „deheroizacja” (powstania warszawskiego). Na tablicy powstaje mapa myśli, której głównymi polami są oba te pojęcia.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel odtwarza wykład ekspertki zamieszczony w e‑materiale. Uczniowie, pracując w parach, wykonują polecenia z tej sekcji, a następnie wybrane osoby przedstawiają odpowiedzi. Pozostali uczniowie mogą przedyskutować zaprezentowane propozycje.
Ćwiczenia 1–3 z sekcji „Sprawdź się” wykonują wspólnie wszyscy uczniowie, nauczyciel lub wskazana osoba odczytuje kolejne polecenia.
Później uczestnicy zajęć dzielą się na 4 grupy, każda z nich wykonuje inne ćwiczenia od 4 do 7 w sekcji „Sprawdź się”. Liderzy grup przedstawiają odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej lekcję nauczyciel może zadać pytanie: na czym polega deheroizacja powstania w Pamiętniku z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego? Uczniowie dzielą się swoimi opiniami.

Praca domowa:

Niekiedy najważniejsze sprawy najlepiej wyrazić najprościej. Zredaguj esej na ten temat, odnosząc się do Pamiętnika z powstania warszawskiego oraz innych tekstów literackich.

Materiały pomocnicze:

Zofia Stefanowska, Białoszewskiego „Pamiętnik z powstania warszawskiego”, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1973/4.
Zbiory on‑line Muzeum Powstania Warszawskiego.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film edukacyjny” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się