Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to jest iloczyn rozpuszczalności i co możemy na jego podstawie przewidzieć?

Grupa odbiorcza: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

4) wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć: stała dysocjacji, stopień dysocjacji, pH, iloczyn jonowy wody, iloczyn rozpuszczalności; stosuje do obliczeń prawo rozcieńczeń Ostwalda.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: iloczyn rozpuszczalności, efekt wspólnego jonu;

• analizuje wartości iloczynu rozpuszczalności i określa warunki wytrącania się osadu;

• wykonuje obliczenia związane z pojęciami: iloczyn jonowy, iloczyn rozpuszczalności, rozpuszczalność.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami z dostępem do Internetu;

• słuchawki;

• rzutnik multimedialny;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;

• tablica interaktywna/biała tablica.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okładkę e‑materiału, po czym zadaje uczniom pytanie: Czy wszystkie substancje rozpuszczają się w ten sam sposób? Przykładowa odpowiedź: Istnieją substancje dobrze lub trudnorozpuszczalne. Czy po zmieszaniu dwóch roztworów, które zawierają jony soli (lub wodorotlenku), wytrąci się osad? Nauczyciel wyznacza ucznia do roli asystenta w celu przeprowadzenia doświadczenia: zmieszanie ze sobą dwóch substancji dobrze rozpuszczalnych w wodzie, która zawiera jony ${\text{Ba}}^{2+}$ oraz ${{\mathrm{SO}}_4}^{2-}$(np. ${\text{BaCl}}_2$ i ${\text{Na}}_2{\text{SO}}_4$), w celu wytrącenia osadu ${\text{BaSO}}_4$.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie dyskutują z nauczycielem, podają przykłady substancji, które ich zdaniem dobrze się rozpuszczają w wodzie. Nauczyciel zadaje kolejne pytania: Kiedy strąca się osad? Co to jest rozpuszczalność? Czy znacie pojęcie iloczynu rozpuszczalności? Stopień posiadania wiedzy uczniów i odpowiedzi na pytania powinien być uwzględniony w pkt. 1 fazy realizacyjnej.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w e‑materiale związanymi z pojęciem iloczynu rozpuszczalności, po czym chętne osoby wyjaśniają pojęcie. Podają, do czego służy iloczyn rozpuszczalności, na czym polega efekt wspólnego jonu. Chętna osoba przedstawia na tablicy sposób zapisu iloczynu rozpuszczalności na przykładzie kilku substancji. Nauczyciel kontroluje poprawność zapisów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Następnie wyświetla tabelę z iloczynami rozpuszczalności i prosi o jego interpretację?

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej medium bazowe – film samouczek „Co to jest iloczyn rozpuszczalności i co możemy na jego podstawie przewidzieć?”. Uczniowie układają do treści filmu, w trakcie jego projekcji, pytania, po czym zadają je sobie nawzajem na forum i udzielają odpowiedzi. Inni uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi. Następnie wszyscy rozwiązują ćwiczenia załączone do medium. Nauczyciel czuwa nad poprawnością rozwiązywanych zadań oraz tłumaczy ewentualne niezrozumiałe kwestie.

3. Nauczyciel odsyła uczniów do pracy samodzielnej nad zadaniami 1‑5 w sekcji „Sprawdź się” w e‑materiale. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia, a w razie wątpliwości prowadzący wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytania skierowane do uczniów: Co to jest iloczyn rozpuszczalności? Do czego służy iloczyn rozpuszczalności? Co oznacza efekt wspólnego jonu?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie gromadzą w swoim portfolio :

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o dokończenie ćwiczeń zawartych w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas wykonywania pracy domowej oraz podczas przygotowywania się do lekcji .

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest iloczyn rozpuszczalności?

• Do czego służy iloczyn rozpuszczalności?

• Co oznacza efekt wspólnego jonu?

2. Doświadczenie chemiczne:

Sprzęt i szkło laboratoryjne: statyw do probówek, probówki, bagietka szklana, zlewka.

Odczynniki chemiczne: woda, chlorek baru, siarczan(VI) sodu.

3. Karty charakterystyk substancji.